Giriş
Türkiye ile Yunanistan arasında devam eden ikili ilişkilerin dönemsel bazda değişiklik gösterdiği bilinmektedir. Özellikle kriz ve felaket dönemlerinde komşuluk ilişkilerini güçlendiren iki ülke, sular durulduğunda da tarihsel süreçten gelen sorunlarla yüzleşmeye ve bu sorunların yarattığı yapay gerginliklerle boğuşmaktadır. Dolayısıyla Türk dış politikası ve Yunan dış politikası için yaşanan gerilimler hem iki ülkeyi birbiriyle diyaloğa iterken hem de farklı yol haritaları çizmelerine sebebiyet verdiğini söylemek mümkündür. Bu noktada da son günlerde yaşanan diyalog iklimini hatırlatmakta fayda var. Türkiye ile Yunanistan, tarihsel sürecin omuzlarına yükledikleri tüm çatışmacı sorunları kenara bırakarak neden geleceğe dönük bir bakış açısına kavuşmak istediği hususu sorgulanması gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yine Yeni Yeniden
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Yunan mevkidaşı Yorgos Yerapetritis ile eylül ayının başında bir araya gelerek, yeni bir döneme dair sinyaller vermeye ve iş birliğini artıracak modeller üzerine çalışılma gereğine vurgu yapmaya çalışmıştır. Bu görüşmeyle “yine yeni yeniden” bir döneme girileceği iddia edilmiştir.
Türk-Yunan ilişkilerinde yeni bir döneme kaç kere girildiği konusu tam hatırlarda canlanmasa da bu seferki girişimlerin çok farklı bir boyutta olduğunu da temellendirmek yerinde olacaktır. Çünkü sıcak çatışma eşiğine gelen ve karşılıklı gerilimli açıklamaların ardından böylesi bir hamlenin gelmesi, bir iyi niyet göstergesi olarak yorumlanabilir.
Hatırlanacaktır ki yakın döneme kadar Türk-Yunan ilişkileri gerilimlerden beslenen bir yapıya sahip olmuştur. İki ülkede yakın zamanda yaşanan kritik seçimler, bu gerilim tetikleyen bir diğer etken olurken; o dönemde ikili ilişkilere zarar verebilecek seviyedeki karşılıklı yapılan açıklamalar, Fidan’ın mevkidaşı ile görüşmesinin ardından sakin bir iklime bürünmüştür. Özellikle bölgesel ve küresel problemlerin hızla artış gösterdiği günümüzde iyiniyetli komşuluk ilişkileri de ön plana çıkmaktadır. Bu da Türkiye ile Yunanistan’ın ortak paydada buluşturabilecek en büyük itici güç olacaktır. Tabii bu itici güç, bir sihirli değnek etkisi yaratmayacaktır. Mevcut sorunların ve karşılıklı çatışan argümanların süregeleceği unutulmamalıdır. Zaman içerisinde sorunların diplomasi masasında çözümlenebilmesi için orta vadeli program yapmak ve bunu o minvalde organize etmek daha doğru olacaktır.
İlişkilerde Geçmişe Sünger mi Çekilecek?
Türkiye ve Yunanistan dışişleri bakanlarının görüşmesinin ardından akıllara gelen cevaplanması en zor soru, “İkili ilişkilerin pozitif devam edebilmesi için geçmişe sünger mi çekilecek?” olacaktır. Aslında ikili görüşmenin detaylarına bakıldığında geçmişe yönelik kötü algılamaların kenara tamamen itilmediği, aksine zamana yayılıp diyalog zemininde ilerleneceği ifade edilmektedir. Nitekim Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Komşumuz Yunanistan’la ön koşulsuz olarak diyaloğu sürdürmeye ve ilişkilerimizi her alanda ortak menfaatler temelinde geliştirmeye hazırız. Sorunlarımızı karşılıklı hak ve çıkarlara saygıyla uluslararası hukuk temelinde çözebiliriz.”[i] mesajını verirken Yunan tarafının da bunu olumlu karşıladığını unutmamak gerekmektedir.
Fidan’ın konuşması esnasında Yunan mevkidaşına geçmiş ve mevcut problemlerin varlığını da ifade etmesi ve bunlar için çözüm yolunun diyalog olduğunu hatırlatması, ikili ilişkilerin sıcak çatışma, mücadele ve kriz eşiğinde kurtulup normalleşebileceği beklentilerinin artırmıştır. Nitekim Yunan medyasında[ii] görüşmeyle alakalı olarak oluşan havanın ılımlı ve olumlu olduğu izlenimi ağır basmaktadır. Hatta Türkiye ile geliştirilecek birçok iş birliği alanının olduğu ve bu yönde umut beslediklerini de belirtmeleri dikkate değer bir başka husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda hem Türkiye tarafı hem Yunanistan tarafı için ikili ilişkileri geliştirmeye yönelik olarak artı motivasyona ilave de bölgesel konjonktür de neden olmaktadır. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki politik hamleleri (Mısır ve İsrail’le normalleşmesi) Yunanistan’ı tedirgin eden ve jeopolitik satranç dışına iten bir konuma getirebilme hissiyatı, Yunan tarafının Türkiye’yle normalleşme iştahını kabartan zorunlu bir etken olmaktadır.
Değerlendirme
Yukarıda bahsettiğimiz konuların genel bir değerlendirmesini yapacak olursak, her iki ülkenin de seçim sürecini atlattığını ve stresli açıklamaların sona erebileceğini göz önünde bulundurmakta fayda olacaktır. Ayrıca Hakan Fidan’ın Türk Dışişleri Bakanı olarak görevlendirilmesi onun dış politikaya yeni bir ivme kazandırma yeteneğini beraberinde taşıması, Yunanistan tarafından da kabul edilebilecek bir husustur. Dahası, Doğu Akdeniz’de yalnızlaştırılmaya çalışılan Türkiye’nin son yıllarda Mısır ve İsrail’le arasını düzeltmesi, elindeki dış politik kozlarını artırmış ve bu durum da Yunanistan’ın bölgesel dinamikleri göz önünde bulundurarak hareket etmesini mecbur hâle getirmiştir. Yine İsrail ile düzeltilen aranın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile olan ikili ilişkilere etki etmesinin beklenen bir durum olması Yunan tarafının bir diğer hareket motivasyonu olmuştur. Son olarak da ekonomisini canlandırma hedefiyle yeni ekonomik atılımlar gerçekleştirmek isteyen Türkiye, Batı’daki çatışmacı kimliğini değiştirmek durumundadır. Bu yüzden de en büyük problemlerin yaşandığı ülkelerle diyalog zeminini kurması ve ılımlı bir yol haritası çizmesi gerekmektedir. İşte bu husus da Türkiye’nin Yunanistan ile ikili ilişkilerine ılımlı bir ivme kazandırma motivasyonu olacaktır.
Kaynakça
[i] Anadolu Ajansı (2023). “Bakan Fidan: (Yunanistan-Türkiye arasında) Sorunların çözümlerine yeni yaklaşımlar getirmek konusunda hemfikir olduk”. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/bakan-fidan-yunanistan-turkiye-arasinda-sorunlarin-cozumlerine-yeni-yaklasimlar-getirmek-konusunda-hemfikir-olduk/2983953 , (Erişim Tarihi: 24.09.2023).
[ii] BBC News (2023). “Yunan basınında Dışişleri Bakanı Yerapetritis’in Türkiye ziyareti: ‘Hakan Fidan ile birlikte ilişkilerde yeni bir başlangıca imza attı'”. https://www.bbc.com/turkce/articles/c51k2wyr10po , (Erişim Tarihi: 23.09.2023).
