Orta Asya ülkeleri, Afganistan’a yönelik politikalarını ilk kez kurumsal bir çerçevede koordine etmeye hazırlanıyor. Taşkent’te kurulan “Afganistan Temas Grubu”, hem güvenlik hem de ekonomik iş birliği açısından bölgesel düzeyde yeni bir mekanizma olarak öne çıkıyor.
Tarihi Bir Adım: Taşkent’te “Afganistan Temas Grubu”
26 Ağustos 2025’te Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın Afganistan özel temsilcileri, Taşkent’te bir araya gelerek “Afganistan Temas Grubu”nu kurdu. Astana’da 2024’te onaylanan 2025-2027 Yol Haritası ile uyumlu olan bu girişim, bölge ülkelerinin Afganistan konusunda ilk kez ortak bir platform oluşturduğunu gösteriyor.
Güvenlik Önceliği
Afganistan’daki kırılgan yapı, IŞİD-Horasan’ın etkinliğinin artması, sınır aşan radikal örgütler, uyuşturucu kaçakçılığı ve organize suç ağları, Orta Asya ülkeleri için ortak güvenlik tehditleri olarak öne çıkıyor. Temas Grubu’nun, bu tehditlere karşı ortak bir güvenlik perspektifi geliştirmesi hedefleniyor.
Dış Aktörlerden Bağımsızlık
Bugüne kadar ABD, Rusya ve Çin gibi küresel güçlerin inisiyatifi belirleyici olurken, Taşkent’teki girişim, Orta Asya ülkelerinin kendi çıkarlarını merkeze alan bağımsız bir diplomatik adım olarak dikkat çekiyor.
Norov’dan TUDPAM’a: “Uzun Vadeli İstikrar Mekanizması Olabilir”
Bu çerçevede TUDPAM YK Üyesi Zeynep Gizem Özpınar’a değerlendirme bulunan Özbekistan eski Dışişleri Bakanı ve Şanghay İşbirliği Örgütü eski Genel Sekreteri Vladimir İmamoviç Norov, Afganistan Temas Grubu’nun önemini şu sözlerle vurguladı: “Taşkent’te Afganistan Temas Grubu’nun kurulması gerçekten de zamanında atılmış önemli bir adımdır. Orta Asya ülkeleri ilk kez Afganistan’a yönelik politikaları koordine etmeye adanmış, ortak bir platform oluşturmuşlardır. Bu çok önemlidir zira güvenlik ve sınır istikrarından ticaret, enerji, su yönetimi ve insani meselelere kadar karşılaştığımız pek çok zorluk tek bir devlet tarafından etkin bir şekilde ele alınamaz.
Grubun taktiksel bir araç olmanın ötesine geçerek uzun vadeli bir istikrar mekanizmasına dönüşme potansiyeline sahip olduğuna inanıyorum. Grubun gerçek değeri, diyaloğun kurumsallaştırılmasında ve Orta Asya ülkelerinin Afganistan’la ilişkilerinde bireysel değil birlikte hareket etmelerinin sağlanmasında yatmaktadır. Bu koordinasyon sürdürüldüğü takdirde sadece bölgenin istikrarını korumasına yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda Afganistan ile bağlantı, altyapı, eğitim ve ekonomik kalkınma gibi alanlarda yapıcı ortaklıklar için yollar yaratacaktır.
Elbette pek çok şey hem bölge hükümetlerinin hem de Kabil’deki yetkililerin siyasi iradesine bağlı olacaktır. Ancak bu girişimin başlatılmış olması, bölgemizin gelecekteki güvenlik ve refahının Afganistan’ınki ile doğrudan bağlantılı olduğunun giderek daha fazla kabul gördüğünü yansıtmaktadır.
Bu anlamda iyimserim: Tutarlılık ve kararlılıkla Temas Grubu, Afganistan ile ilişkilerimizde diyalog, iş birliği ve kademeli istikrar için anlamlı bir mekanizma haline gelebilir.”
Ekonomik Boyut: Afganistan Bir Geçiş Noktası
Afganistan, Orta Asya’yı Güney Asya’ya ve Hint Okyanusu’na bağlayan stratejik bir geçiş güzergâhı olarak öne çıkıyor. Denize çıkışı olmayan Orta Asya ülkeleri için Pakistan limanlarına açılacak koridorların, maliyetleri düşürmesi ve dış ticarette bağımlılıkları azaltması bekleniyor.
- 2023’te Özbekistan ile Afganistan arasındaki ticaret hacmi 866 milyon dolar oldu.
- 2024’te taraflar arasında enerji, ulaştırma ve altyapı alanlarını kapsayan 2,5 milyar dolarlık anlaşmalar imzalandı.
- Kazakistan, Afganistan’ın temel tahıl tedarikçisi konumunu koruyor.
Bölgenin Rolünü Güçlendirme Hedefi
Uzmanlara göre Temas Grubu, ekonomik iş birliği girişimlerini güvenlik ve diplomasiyle destekleyen bir mekanizma olarak çalışabilir. Düzenli toplantılar ve eşgüdümlü projeler sayesinde Orta Asya ülkelerinin hem güvenlik tehditlerine karşı daha dayanıklı hale gelmesi hem de küresel ticaret ağlarındaki rolünü güçlendirmesi bekleniyor.
Editör: Zeynep Gizem Özpınar
Fotoğraf: gov.uz
