Türkiye, son on yıllarda Afrika kıtasında yalnızca ekonomik ve ticari ilişkiler kurmakla kalmamış aynı zamanda eğitim, kültür, insani yardım ve diplomasi alanlarında da baş aktör olarak görülmeye başlamıştır. Bu kapsamda, özellikle 2012’de kurumsallaşan Türkiye Bursları programı, Türkiye’nin Afrika’daki çok boyutlu diplomasi ve yumuşak güç stratejisinin merkezi bir aracı hâline gelmiştir. Program, bursiyer öğrencilerin akademik eğitim almasını sağlamakla kalmayıp aynı zamanda Türkiye’nin kültürel değerleri ve sosyal normları ile tanışmalarını amaçlamaktadır.
Türkiye’nin Afrika’ya yöneliminin arkasında yalnızca ekonomik çıkarlar değil, aynı zamanda kıta ile kurulan uzun vadeli devlet-toplum bağları, kültürel etkileşimler ve diplomatik nüfuz artırımı gibi stratejik hedefler yer almaktadır. Bu bağlamda, burs programı aracılığıyla Türkiye’ye gelen öğrenciler hem Türkiye’nin değerlerini öğrenmekte hem de kendi ülkelerinde Türkiye dostu bir elit ağı oluşturabilecek kapasiteye sahip hâle gelmektedir. Bu yaklaşım, Türkiye’nin Afrika’daki varlığını sadece görünür kılmakla kalmayıp uzun vadede etkisini sürdürülebilir kılmayı hedefler.
Türkiye Bursları programı kapsamında Afrika ülkelerinden gelen binlerce öğrenci Türkiye’de yükseköğrenim görmüş ve eğitimleri sırasında kültürel, sosyal ve akademik deneyim kazanmıştır. Program, sadece eğitimle sınırlı kalmayıp Türkçe kursları, kültürel etkinlikler, mezun takip sistemi ve akademik iş birlikleri ile desteklenerek bursiyerlerin Türkiye ile bağlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu sayede eğitim diplomasisi, Türkiye’nin kültürel ve diplomatik etkisinin uzun vadede Afrika toplumlarında yerleşmesini sağlayacak bir araç hâline gelmektedir.
Türkiye’nin bu stratejisi, burslar ve eğitim projeleri aracılığıyla Afrika’da uzun vadeli bir etki oluşturmayı hedefler. Mezun olan öğrencilerin kendi ülkelerinde Türkiye dostu bir elit olarak konumlanması ve Türkiye ile ilişkili pozitif algılar geliştirmesi beklenmektedir. Böylece burslar sadece bireysel eğitim fırsatları sunmakla kalmaz, aynı zamanda Türkiye’nin kıtadaki kültürel ve diplomatik etkisini güçlendiren stratejik bir araç olarak işlev görür.
Ancak bu stratejinin bazı sınırları ve eksiklikleri vardır: Program, elit merkezli bir yaklaşım izlediği için etkisi genellikle belirli bir kesimle sınırlı kalmakta, geniş toplum kesimlerinde dönüşüm yaratmak yerine seçkin bir grup üzerinden etkili olmaya çalışmaktadır. Bu durum, programın hedeflediği kitleselleşmenin önünü kesmekte ve halk kitlelerinin fikir yapısına doğrudan bir dokunuş yapılmasını engellemektedir. Ayrıca bursiyerlerin mezuniyet sonrası Türkiye ile bağlarını sürdürüp sürdürmedikleri belirsizdir. Bu kapsamda politikanın etkinliğinin ölçülmesini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle Türkiye’de bursla eğitim gören Afrikalı öğrencilerin mezuniyet sonrası kariyerleri ve toplumsal konumları takip edilmeli ve analiz edilmelidir. Zira yumuşak güç temelde rıza üretimi ile ilgilidir ve bu rızanın gerçekten oluşup oluşmadığını anlamak ancak bu tür sistematik araştırmalarla mümkün olacaktır.
Sonuç olarak; Türkiye Bursları programı ve eğitim diplomasisi, Afrika’da Türkiye’nin yumuşak güç stratejisinin temel araçlarından biridir. Program, bursiyer öğrenciler aracılığıyla hem bireysel eğitim imkânı sunmayı hem de uzun vadeli kültürel ve diplomatik etki yaratmayı amaçlamaktadır. Ancak etkinin sürdürülebilirliği, mezunların ülkelerine dönüş sonrası rollerine ve Türkiye ile ilişkilerini sürdürme kapasitesine bağlıdır. Bu nedenle Türkiye’nin Afrika’daki varlık ve etki stratejisi, hem potansiyel taşıyan hem de dikkatle yönetilmesi gereken bir süreç olarak değerlendirilebilir.
Kaynakça
Anadolu Ajansı. (2021, 16 Ekim). Türkiye-Afrika ilişkilerinde insan odaklı iş birliği: Türkiye Bursları.
Anadolu Ajansı. (2025, 13 Mart). Uzmanlara göre, Türkiye’den mezun olan Afrikalı öğrenciler ikili ilişkilere büyük katkı sağlıyor.
Aras, B., & Mohammed, Z. (2019). The Turkish government scholarship program as a soft power tool. Turkish Studies, 20(3), 421–441
Cumhurbaşkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB). (2022, 10 Ocak). YTB’den Afrika’ya yönelik insan odaklı projeler.
Cumhurbaşkanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB). (2023, 13 Aralık). Türkiye’nin Afrika ile ilişkilerinde Afrikalı Türkiye Mezunları önemli bir rol oynuyor.
Dışişleri Bakanlığı. (t.y.). Turkey–Africa Relations.
TRT Global. (2025). Why Türkiye’s ‘win-win’ ties with African countries are flourishing.
TRT World. (2024). How Türkiye is preparing
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
