Özet
Türkiye’nin Suriye politikası, ulusal güvenliği tehdit eden terör örgütlerine karşı askeri, diplomatik ve istihbari alanlarda çok yönlü bir stratejiye dayanmaktadır. 2011’de başlayan Suriye’deki iç karışıklığın ardından Türkiye, Fırat Kalkanı Harekâtı gibi sınır ötesi operasyonlarla güvenliğini sağlamlaştırmaya çalışmıştır. Öte yandan diplomatik temaslarla yeni Suriye yönetimiyle ilişkilerini güçlendirmeye yönelik adımlar atmıştır. Bunlarla birlikte Türkiye; Ürdün, Irak, Lübnan ve Suriye ile iş birliği vurgusu yapmıştır. Bölgedeki uzun süreli istikrarsızlık ve terör örgütlerinin yerel halkla bağları mücadelenin zorluklarını artırırken, Türkiye hem insani yardımlar hem de istihbarat ortaklıklarıyla güvenliği ve istikrarı sağlamayı amaçlamaktadır.
Giriş
Türkiye’nin bulunduğu coğrafi denklemi ve tarihi bağları sebebiyle Orta Doğu‘daki gelişmeleri hem çok yakından takip etmekte hem de doğrudan doğruya etkilenmektedir. Suriye’de 2011’de başlamış olan iç savaşın bölgedeki istikrarsızlığı arttırması ve terör örgütlerine geniş bir manevra alanı yaratması açısından uygun bir zemin hazırlamıştır. Dolayısıyla bu durum Türkiye’nin ulusal güvenliğini tehdit eden unsurların ortaya çıkmasına ve artarak devam etmesine neden olmuştur. Türkiye ise bulunduğu konum sebebiyle hem yerel güvenliğine hem de ulusal güvenliğine daha kapsamlı bir soluk getirmeyi amaçlamıştır. Bu sebeple olacak ki Türkiye’nin son dönemdeki Suriye politikasında terörle mücadele ve istihbarat faaliyetleri milli güvenlik sorunu oluşturması sebebiyle en önemli konuların başında gelmiştir.
Tüm bu durumlar Türkiye’nin Suriye özelinde terör örgütlerine karşı proaktif bir strateji benimsemesine yol açmıştır. Bu strateji ise zaman zaman sınır ötesi askeri operasyonlar şeklinde zaman zaman diplomatik girişimler ve zaman zamansa istihbari faaliyetlerle olmuştur. Türkiye’nin dinamik girişkenlikle çözüm yolu arayışı; 2016 yılında başlatılmış olan Fırat Kalkanı Harekâtı ile IŞİD’in ortadan kaldırılmasına ve PKK’nın Afrin’e geçmesine engel olmuştur. Nitekim bu girişim Türkiye’nin sınır güvenliğini sağlamlaştırmakla kalmamış terör örgütlerinin hareket alanını büyük oranda azalmıştır.
Türkiye, 8 Aralık 2024’ten sonra Esad’ın ülkeyi terk etmesi ve ilerleyen süreçte yeni hükümetin kurulması ile Suriye’deki diplomatik ilişkilerini de iyileştirme yolunda adımlar atmıştır. Takdir edilir ki: Terör örgütleri ile mücadelede diplomatik ilişkilerin yeri yadsınamayacak derecede önemli bir role sahiptir. Öte yandan Türkiye, bu bölgede YPG’nin PKK ile yoğun ilişkisi sebebiyle bu yapının gittikçe homojenleştiğinin farkında olarak temkinli davranmaktır.
Türkiye’nin Dışişleri Bakanı, Savunma Bakanı ve İstihbarat Başkanı Suriye’nin yeni lideri Ahmed Şara ile görüşmeler gerçekleştirmiştir. Bu görüşmelerde ele alınan konuların başında ise YPG’nin Suriye devlet kurumlarına entegrasyonu ve Türkiye’nin güvenlik endişeleri gelmiştir. Buna müteakip Türkiye, YPG ve PKK’nın silahsızlandırılması ve dağıtılmasını talep etmiştir.
Diğer bir yandan Türkiye terörle mücadelede bu yapıları tabiri daha kolay bir şekilde yok edilebilmesi için uluslararası iş birliğinin de önemli olduğunun altını çizmiştir. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ürdün, Irak, Lübnan ve Suriye dışişleri bakanlarıyla ortak basın toplantısında, terörle mücadelede ortak hareket etmenin önemini vurgulamıştır. Bu tür iş birlikleri terörün önünü kesebilmede daha net sonuçlar doğuracaktır. Terör örgütlerinin hareket alanını kısıtlayarak topyekûn bir aksiyon alınması kısa süre içerisinde yok etmenin en kritik sac ayaklarından biri olacaktır.
Sonuç
Türkiye’nin Suriye politikasında terörle mücadele kapsamında girişmiş olduğu; istihbarat faaliyetleri, askeri operasyonlar, diplomatik girişimler ve uluslararası iş birlikleriyle çok yönlü bir şekilde sürdürülmektedir. Lakin bölgedeki uzun süreli istikrarsızlık ve terör örgütlerinin yerel halkla adaptasyon yeteneği kuşkusuz mücadelenin zorluklarını artırmaktadır. Türkiye ve bölge ülkelerin Suriye’de olan karışıklığı derinlemesine analiz etmesi gerekmektedir. Çünkü iyi analiz edilmemiş bir soruna kalıcı çözüm veya çözüm yollarının sunulması mümkün olmamaktadır. Örnek vermek gerekirse; Türkiye’nin Suriye’deki terörle mücadelesinde karşılaştığı en büyük zorluklardan biri, terör örgütlerinin yerel halkla olan iyi ilişkileridir. Bu örgütler şüphesiz yerel halkın desteği ile varlıklarını sürdürmektedirler. Bu nedenle, Türkiye‘nin Suriye’deki izleyeceği politikalarda yerel halkın ihtiyaçlarına ve beklentilerine duyarlı olması ve çözüm odaklı bir strateji izlemelidir. Bu nedenle İnsani yardımların artırılması, altyapı projelerinin desteklenmesi ve yerel yönetimlerle iş birliği yapılması terör örgütlerinin halk desteğini muhakkak azaltacaktır.
Bir yandan istihbarat ortaklığı ve diplomatik iş birliğinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Diğer bölge ülkelerle ve uluslararası aktörlerle etkin bir istihbarat kanalı kurulması, terör örgütlerinin hareket alanını kısıtlayacaktır. Bu bağlamda, Türkiye’nin komşu ülkelerle ortak paydada buluşması ve bilgi paylaşımının artması oldukça elzemdir.
Tüm bilgiler ışığında Türkiye’nin Suriye politikasındaki benimsemiş olduğu stratejiler dinamik ve karmaşık bir olgudur denilebilir. Bu süreç içerisinde esnek ve çok boyutlu stratejilerin benimsenmiş olmasının birçok sonucu olmakla birlikte bölgedeki istikrarın sağlanması ve Türkiye’nin ulusal güvenliğinin korunması en önemli amaçtır. Türkiye bu konjonktürde çok yönlü politikalar izleyerek hem kendi varlığını güvende tutmayı hem de bölgenin istikrarını sağlamayı amaçlamıştır.
Kaynakça
Dışişleri Bakanı Sayın Hakan Fidan’ın Suriye ve Komşuları Toplantısı Sonrası Ürdün, Irak, Lübnan ve Suriye Dışişleri Bakanları ile Ortak Basın Toplantısı, 9 Mart 2025, https://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-hakan-fidan-in-urdun-irak-lubnan-ve-suriye-disisleri-bakanlari-ile-ortak-basin-toplantisi-9-3-2025.tr.mfa , (Erişim Tarihi: 16.03.2025).
Fırat Kalkanı Harekâtı Harekatın İcrası, İstikrarın Tesisi ve Alınan Dersler, https://www.setav.org/assets/uploads/2017/10/R91_FKA.pdf, s. 24-25, (Erişim Tarihi: 16.03.2025).
PKK/KCK Terör Örgütünün Suriye Kolu: PYD-YPG, https://www.icisleri.gov.tr/kurumlar/icisleri.gov.tr/IcSite/strateji/deneme/YAYINLAR/%C4%B0%C3%87ER%C4%B0K/pyd_arapca.pdf, Mayıs 2017, s. 8-10, (Erişim Tarihi: 16.03.2025).
Top Turkish officials visit Damascus, Turkey’s foreign ministry says, https://www.reuters.com/world/middle-east/top-turkish-officials-visit-damascus-turkeys-foreign-ministry-says-2025-03-13/, 13.03.2025, (Erişim Tarihi: 16.03.2025).
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
Not: Bu makale, Dış Bakış dergisinin mart 2025 sayısında yayınlanmıştır.
