Türk enerji şirketi Karpowership, “Powership” olarak bilinen yüzer enerji santralleri filosuyla, enerji açığı yaşayan Afrika ülkeleri için merkezi bir ekonomik aktör konumuna gelmiştir. Şirketin, geleneksel kara santrallerinin aksine, kısa sürede devreye alınabilen “tak ve çalıştır” iş modeli, onu enerji krizleriyle boğuşan ülkeler için cazip bir seçenek haline getirmiştir. Bu operasyonlar, ev sahibi ülkelere sağladığı acil enerji çözümünün ötesinde, Türkiye’nin kıtadaki dış politika hedefleri açısından da kritik bir öneme sahiptir. Karpowership‘in Afrika’daki varlığı, Türkiye için önemli jeopolitik nüfuz fırsatları sunarken, aynı zamanda ciddi diplomatik ve itibar olarak riskleri de içerisinde barındırmaktadır.
Fırsatlar ve Riskler Matrisi
Karpowership’in Afrika’daki faaliyetleri, Türkiye’nin kıtadaki stratejik hedefleriyle simbiyotik bir ilişki içindedir. Bu ilişki, Türkiye açısından hem fırsatlar hem de riskler barındırmaktadır. Bir yandan jeopolitik etki alanını ve ekonomik imkanlarını genişletme potansiyeli sunarken, diğer yandan diplomatik karmaşalar ve itibar kaybı riski taşımaktadır.
Türkiye Açısından Stratejik Fırsatlar
Karpowership’in başarısı, Türkiye’nin 2005’te ilan edilen “Afrika Açılımı” politikasının somut bir uzantısı olarak okunabilir. Bu politika, diplomatik temsilciliklerin (12’den 43’e) ve ticaret hacminin (5,5 milyar dolardan; 26 milyar doların üzerine) artırılmasını hedeflemiştir. Karpowership’in bu hedefler için elzem olduğunu söylemek yerinde olacaktır.
Karpowership, Türkiye için önemli bir yumuşak güç unsuru ve jeopolitik nüfuz aracı olarak işlev görmektedir. Gemilerin limanlarda Türk bayrağı dalgalandırması, Türkiye’nin teknolojik kapasitesinin somut bir göstergesi olarak algılanmaktadır. Elektrik gibi kritik ve temel bir hizmeti sağlama kapasitesi ise Türkiye’ye ev sahibi ülkeler nezdinde önemli bir iyi niyet ve diplomatik erişim kazandırmaktadır.
Diğer bir yandan Karpowership, diğer Türk ticari girişimleri için bir jeopolitik köprübaşı rolü üstlenmektedir diyebiliriz. Bir ülkenin enerji altyapısının merkezine yerleşmek, Türkiye’ye; inşaat, ticaret ve savunma sanayii gibi diğer stratejik sektörlerdeki Türk şirketleri için bir zemin hazırlama imkânı sunmaktadır. Bu erişimin, Türk insansız hava araçlarının (İHA) satışını teşvik etmek veya kritik ham maddelere erişimi güvence altına almak gibi daha geniş jeo-ekonomik hedefler için de kullanılabileceği değerlendirilmektedir.
Nitekim Karpowership’in operasyonları, Türkiye’nin yeni-sömürgecilik karşıtı anlatısını destekleyecek bir araç olarak kullanılmaktadır. Türkiye’nin Afrika ile ilişkilerini eşitler arası ortaklık olarak çerçeveleme stratejisi, şirketin yürüttüğü sosyal kalkınma programları ve tesis etmeye çalıştığı hayırsever ortak imajıyla pekiştirilmektedir. Bu anlatı; Türkiye‘ye bu yanıyla, Batılı aktörlerden farklılaşan güçlü bir alan avantajı sağlamaktadır denilebilir.
Türkiye Açısından Diplomatik ve İtibar Boyutu
Karpowership’in sağladığı stratejik fırsatların yanında, bu model Türkiye için birtakım riskler de barındırmaktadır. Bu risklerin en kritiği, “jeopolitik dolaşıklık” olarak tanımlanabilir. Karpowership ile Türkiye arasındaki yakın bağlar vurgulanmakta ve şirketin operasyonlarının üst düzey siyasi korumaya sahip olduğu belirtilmektedir. Pakistan ile yaşanan bir ödeme anlaşmazlığında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bizzat müdahil olması, bu durumun somut bir örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yakın ilişki, tamamen ticari bir anlaşmazlığın (örneğin ödenmeyen faturalar) hızla iki devlet arasında diplomatik bir krize dönüşme potansiyeli taşıdığı anlamına gelmektedir.
Öte yandan, Türkiye’nin sömürgeci olmayan anlatısı, sahadaki gerçeklerle çelişme riski altındadır. Gana (10 yıl) ve Güney Afrika için önerilen (20 yıl) gibi olağanüstü uzun sözleşme süreleri, yüksek maliyetler ve al ya da öde maddeleri dikkat çekmektedir. Bu şartlar, Türkiye’nin eşit ortak söylemini zedeleyerek, finansal ve teknolojik olan modern bir bağımlılık yarattığı algısını kuvvetlendirebilir.
Bu durum, özellikle kırılgan ülkelerde belirgindir. Karpowership’in Sierra Leone’nin ulusal arzının %80’ini ve Gine-Bissau’nun neredeyse %100’ünü sağlaması, bu ülkeleri tek bir Türk şirketine stratejik olarak bağımlı hale getirmiştir. 2023 yılında şirketin, ödenmemiş faturalar (Sierra Leone’den 40 milyon dolar, Gine-Bissau’dan 15-17 milyon dolar) nedeniyle bu ülkelerin başkentlerinde elektriği kesmesi, hayırsever ortak imajına ciddi zarar verme potansiyeline sahiptir. Bu tarz durumlar, Türkiye’yi ulusal güvenliği rehin alan bir aktör olarak konumlandırabilir ve diplomatik tepkilere yol açabilir.
Sonuç olarak, Güney Afrika’da yaşanan proje başarısızlığı, Türkiye’nin dış ekonomik angajman stratejisi açısından önemli bir uyarı niteliği taşımaktadır. Güçlü sivil toplum direnişi, çevresel kaygılar ve tabiri caizse kurumsal yakalama dinamikleriyle ilişkilendirilen yolsuzluk ve nüfuz ticareti iddiaları neticesinde projenin çökmesi, sadece Karpowership’in değil, aynı zamanda onu ulusal şampiyon olarak destekleyen Türkiye’nin uluslararası itibarı üzerinde de sınırlı bir olumsuz etki yaratmıştır. Bu tür gelişmeler, Türkiye’nin Afrika’daki yumuşak güç kapasitesini zayıflatma ve Türk yatırımlarına yönelik yerel düzeyde güven erozyonuna yol açma potansiyeline sahiptir.
Sonuç
Karpowership’in Afrika’daki varlığı, Türkiye için yüksek riskli ve yüksek getirili bir stratejinin merkezinde yer almaktadır. Diğer bir yandan Karpowership, Türkiye’nin 2005 “Afrika Açılımı” politikasını somutlaştıran, jeopolitik nüfuz ve ekonomik avantajlar sağlayan güçlü bir yumuşak güç aracı olarak konumlanmaktadır. Bu durum Türkiye’nin yeni-sömürgecilik karşıtı ve eşitler arası ortaklık anlatısını, limanlara Türk bayrağı çekerek ve kritik bir altyapı hizmeti sunarak desteklemektedir. Bu enstrüman, savunma ve inşaat gibi diğer Türk endüstrileri için bir jeopolitik köprübaşı yaratma potansiyeline de güç vermektedir.
Nihayetinde, Karpowership stratejisinin Türkiye için uzun vadeli başarısı, yalnızca şirketin gemilerinden sağlanan elektriğin megavat kapasitesine değil, aynı zamanda Türkiye’nin bu karmaşık denklemi ne kadar ustalıkla yönetebileceğine bağlıdır. Asıl zorluk, şirketin ticari çıkarları ile devletin diplomatik ve itibar çıkarlarını uyumlaştırmaktır. Ancak bu denklemin, ev sahibi ülkelerin gerçeklerini göz ardı ederek çözülemeyeceği açıktır. Türkiye, Güney Afrika’da görüldüğü gibi güçlü kurumsal ve sivil direnişle karşılaşabileceği gibi, Gine-Bissau’da olduğu gibi kırılgan devletleri sürdürülemez bir borç ve âtıl varlık yükü altına sokan bir aktör olarak da algılanabilir. Dolayısıyla, Türkiye’nin uzun vadeli kazancı; bu acil durum çözümünü, ev sahibi ülkelerin uzun vadeli kalkınma hedefleriyle ve şeffaf bir çerçevede sürdürülebilirlik ve rekabetçilik ilkeleriyle uyumlu bir kazan-kazan modeline dönüştürüp dönüştüremeyeceğine bağlıdır. Bu denge sağlanamazsa, bugünün jeopolitik fırsatları, yarının diplomatik krizlerine ve onarılması zor itibar hasarlarına dönüşme riski taşımaktadır.
Kaynakça
360 Mozambique. (2021, 5 Ekim). Africa: How Karpowership took Africa by storm. https://360mozambique.com/oil-gas/energy/africa-how-karpowership-took-africa-by-storm/ (Erişim tarihi: 27.10.2025)
AFRASID. (2021, 3 Mayıs). Reports: 35-turkmen-terzi. https://afrasid.org/index.php/reports/35-turkmen-terzi (Erişim tarihi: 27.10.2025)
African Business. (2021, 26 Mart). Turkish company bids to supply reliable energy to Africa. https://african.business/2021/03/energy-resources/turkish-company-bids-to-supply-reliable-energy-to-africa (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Afripoli. (2025, 18 Haziran). Turkey’s strategic push for Africa’s minerals and potential EU collaboration. https://afripoli.org/turkeys-strategic-push-for-africas-minerals-and-potential-eu-collaboration (Erişim tarihi: 27.10.2025)
AmaBhungane. (2021, 25 Haziran). How Karpowership was torpedoed by substandard environmental studies. https://amabhungane.org/210625-how-karpowership-was-torpedoed-by-substandard-environmental-studies/ (Erişim tarihi: 27.10.2025)
AmaBhungane. (2021, 12 Temmuz). Powerships: Inside the Karadeniz money-spinning global empire. https://amabhungane.org/210712_powerships-inside-the-karadeniz-money-spinning-global-empire/ (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Arslan, E. (2021). An Analysis of Turkey’s Foreign Policy towards Africa and Its Inroads. Journal of African Foreign Affairs, 8(2), 23–42. https://doi.org/10.31920/2056-5658/2021/v8n2a2 (Erişim Tarihi 28.10.2025)
Business & Human Rights Resource Centre. (2025, 31 Temmuz). S. Africa: High Court formally cancels the controversial power generation agreements of the Turkish Karpowership company after legal battle. https://www.business-humanrights.org/en/latest-news/s-africa-high-court-formally-cancels-the-controversial-power-generation-agreements-of-the-turkish-karpowership-company-after-legal-battle/ (Erişim tarihi: 28.10.2025)
Cirolia, L. R., Ray, C., & Hendricks, R. (2025). Coastal encounters with electrical hybridity: Karpowership in Africa’s energy transition. Sustainability Science. https://doi.org/10.1007/s11625-024-01624-0 (Erişim Tarihi 28.10.2025)
Daily Maverick. (2023, 5 Ekim). Karpowership failed interdict unearths ‘state capture on steroids’ agreement. https://www.dailymaverick.co.za/article/2023-10-05-karpowership-failed-interdict-unearths-state-capture-on-steroids-agreement/ (Erişim tarihi: 29.10.2025)
Daily Maverick. (2025, 26 Ekim). Urgent need for economic cooperation between SA and Turkey to unlock trade barriers. https://www.dailymaverick.co.za/article/2025-10-26-urgent-need-for-economic-cooperation-between-sa-and-turkey-to-unlock-trade-barriers/ (Erişim tarihi: 27.10.2025)
ECOWAPP. (2017, Ekim). WAPP Karpowership introduction [PDF]. https://www.ecowapp.org/sites/default/files/wapp_karpowership_introduction.pdf (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Energy for Growth. (2021, 24 Haziran). Sailing into trouble: Why South Africa’s Karpowership deal is creating waves. https://energyforgrowth.org/article/sailing-into-trouble-why-south-africas-karpowership-deal-is-creating-waves/ (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Engineering News. (2025, 12 Eylül). Organisations issue new challenge to enviro authorisation for Karpowership. https://www.engineeringnews.co.za/article/organisations-issue-new-challenge-to-enviro-authorisation-for-karpowership-2025-09-12 (Erişim tarihi: 28.10.2025)
Karpowership. (t.y.). Ghana. https://karpowership.com/ghana (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Karpowership. (t.y.). Mozambique. https://karpowership.com/mozambique (Erişim tarihi: 27.10.2025)
Karpowership. (t.y.). Zambia. https://karpowership.com/zambia (Erişim tarihi: 27.10.2025)
OUTA. (t.y.). Karpowership. https://www.outa.co.za/projects/energy/karpowership (Erişim tarihi: 27.10.2025)
OUTA. (2025, 31 Mayıs). Goodbye Karpowerships? https://www.outa.co.za/blog/newsroom-1/goodbye-karpowerships-1434 (Erişim tarihi: 28.10.2025)
Tepeciklioğlu, E. E., Vreÿ, F., & Baser, B. (2023). Introduction Turkey and Africa: Motivations, Challenges and Future Prospects. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 26(3), 289-294. https://doi.org/10.1080/19448953.2023.2236514 (Erişim Tarihi 28.10.2025)
The Green Connection. (2023, Mart). Karpowership myth busting pamphlet [PDF]. https://thegreenconnection.org.za/wp-content/uploads/2023/03/Karpowership-myth-busting-pamphlet.pdf (Erişim tarihi: 27.10.2025)
The Green Connection. (2024, 4 Haziran). Karpower could cost an arm and a leg – and our oceans and environment. https://thegreenconnection.org.za/zu/2024/06/04/karpower-could-cost-an-arm-and-a-leg-and-our-oceans-and-environment/ (Erişim tarihi: 29.10.2025)
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
