Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) seçimler 20 Ekim 2024’te yapılmasına rağmen, bir ayda kurulması gereken hükümet kabinesi, anlaşmazlıklar nedeniyle henüz oluşturulamadı. Birinci çıkan KDP Partisi ile ikinci ve üçüncü sırada yer alan KYB ve Yeni Nesil partileri arasında kurulması gereken hükümet, anlaşmazlıklar yüzünden aylardır hayata geçirilemiyor. KDP’nin endişesi, en çok yatırım yapılan enerji, elektrik, turizm, belediye bakanlıkları ve dışişleri bakanlığına bağlı kurumların kendi partisinden olmaması. Bu durumda bölgeye yatırım yapılırken, KDP, kendi sözü yerine başka bir partinin kararlarına uymak zorunda kalacak. KDP, büyük yatırımlar yapan kurum ve kuruluşları başka bir partiye teslim etmek istemediğinden, diğer partilerle anlaşmazlık yaşıyor.
Üç partinin anlaşarak kabineyi kurması ve hükümeti oluşturması şu anda imkansız gibi gözüküyor. KDP, KYB partisiyle anlaşıp hükümeti kurmak istese de, bu durumda KYB’ye önemli bakanlıklardan en az birini vermek zorunda kalacak. Ayrıca, IKBY Başbakan Yardımcısı şu anda KYB partisinden bir kişi olarak görev yapıyor. Eğer Başbakan görevinden ayrılırsa, IKBY Başbakanı’nın KYB partisinden biri olacağı kesin gibi görülüyor. KYB, 2018 seçimlerine göre 2023 seçimlerinde daha fazla sandalye kazanarak, hükümet oluşumundaki rolünü artırmıştır. KYB, yeni kabinede Dışişleri Bakanlığı için teklif yapmayı planlıyor; ancak, KDP bu bakanlığı çok önemli gördüğü için, iki tarafın anlaşması zor görünüyor.
Kabineyi oluşturabilmek için KDP, seçimlerde 15 sandalye kazanan “Yeni Nesil Partisi” ile görüşmek zorunda kalacak. Ancak, şu ana kadar bu iki parti arasında herhangi bir toplantı yapılmamış. Bunun nedeni, Yeni Nesil Partisi’nin, KDP’den en önemli bakanlıklardan biri olan “Başbakanlık” koltuğunu istemesidir. “Başbakanlık” koltuğu yıllardır KDP tarafından işgal ediliyor ve Yeni Nesil Partisi, hükümetteki yerini sağlamlaştırmak ve tek başına iktidarı ele geçirmek amacıyla bu koltuğu almak istiyor. Ancak, bu mümkün olmadığı gibi, KDP’nin Başbakanlık koltuğunu asla teslim etmeyeceği ve Yeni Nesil Partisi’ne hükümette önemli bir rol vermeyeceği öngörülmektedir. Yeni Nesil, buna karşılık muhalefette kalmayı tercih edeceğini açıklamıştır.
Irak Merkezi Hükümeti, Kuzey Irak hükümetinin kurulması için defalarca çağrıda bulunmuş olsa da bir sonuç alınamamıştır. Irak Başbakanı Sudani, müzakere yoluyla parti yetkilileriyle görüşmeler yapmayı bekliyor. Özellikle Başbakan Sudani’nin, IKBY Başbakan Yardımcısı Kubat Talabani ile bir araya gelerek hükümeti kurma girişimlerinin bir an önce tamamlanmasını talep ettiği belirtiliyor. Ayrıca, bölgedeki sorunların daha fazla büyümemesi için hükümetin teşkil edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Hükümetin kurulmasına destek veren diğer bir ülke ise Türkiye’dir. Türkiye, Kuzey Irak’ta KDP’nin öncülüğünde IKBY hükümetinin kurulmasını istese de, seçim sonuçlarına göre tek başına hükümeti oluşturmak mümkün değildir. Türkiye’nin Yeni Nesil Partisi Başkanı Abdulvahid ile Ankara’da görüşmeler yaptığı ve KDP ile Yeni Nesil Partisi arasında anlaşmaya varılması için çaba harcadığı aktarılmakta. Ancak, KYB, ikinci parti olarak ve KDP’den sonra en çok milletvekili kazanan parti olduğu için, Türkiye’nin IKBY hükümetine KYB’yi dahil etmemek istemesinin en önemli nedeni, PKK’ya açıkça her türlü desteği sağlamasıdır. KYB, Suriye’ye bile Türkiye’ye karşı savaşmak amacıyla asker göndereceğini açıklamıştır. Türkiye, Kuzey Irak’ta terörü sonlandırmak için mutlak surette Kuzey Irak’taki kurulacak hükümetle siyasi ve askeri anlaşmalar yapmak zorundadır. Türkiye, IKBY’de hükümetin oluşturulması ve kendi çıkarına uygun bir yönetimin oluşması için girişimlerinde geri kalmayacağını açıkça belirtmiştir.
Kabinede koltuk kazanan partiler de bu üç partinin anlaşmasını beklemektedir. Bazı partiler KDP’nin yanında yer alacağını ve hükümette yer alacağını belirtirken, bazıları ise KYB ile hareket etmektedir. Türkmenlere, biri Erbil’de diğeri Süleymaniye’de olmak üzere iki kota (azınlık hakları temsil eden) sandalye verilmiştir. Süleymaniye’deki kota kazanan parti KYB’yi desteklerken, Erbil’deki kota kazanan parti KDP’yi desteklemekte ve hükümetin bir an önce kurulmasını istemektedir. Türkmenlere hangi bakanlıkların verileceği ise henüz belirsizdir. Ancak, hükümetin oluşumunda mutlaka Türkmenlere bir bakanlık verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Kazanan Türkmen adaylarının, ileride Türkmen kimliğini temsil etmede nasıl bir rol üstleneceği merak edilmektedir. Türkmenler, kabinede iki koltukla temsil edilse de, Türkmen yetkililer bu durumu kabul etmeyebilir. Seçim sonuçlarına göre kabine oluşturulmaktadır, ancak unutulmaması gereken bir nokta vardır: Kamu dairelerinin idaresinde mutlaka bir Türkmen bulunması gerekmektedir. Bu hak, bölgede yaşayan Türkmen vatandaşlarının haklarını temsil etmek amacıyla verilmiş bir haktır. Kuzey Irak Hükümetinde Türkmen kimliği azınlık olarak gösterilmeye çalışılsa da, Türkmenler bölgede yaşayan ikinci millet olarak kabul edilmektedir.
Sonuç
Seçimlerde en çok milletvekili kazanan KDP ve KYB partilerinin anlaşamaması nedeniyle hükümet kabinesinin kurulması imkansızdır. Ancak, iki taraf 30 Kasım 2024’ten bu yana defalarca bir araya gelip hükümeti kurmak için toplantılar düzenlemiş olsa da, henüz bir sonuca varılamamıştır. Kuzey Irak’ta hükümet kurulamaması, en çok bölgede yaşayan vatandaşları etkilemektedir. Aynı zamanda, IKBY’de hükümetin oluşturulamaması, memur maaşlarının gecikmesine neden olmuştur. KDP’nin bölgedeki durumu için mutlaka Bağdat hükümetiyle anlaşması gerekmektedir. İki hükümet arasındaki en önemli konulardan biri de “bütçe” meselesidir. Bütçenin belirlenmesi için öncelikle bölgede hükümetin kurulması gerekmektedir. Ancak, iki partinin anlaşamaması nedeniyle “hükümeti kurma sürecinin” bir yıldan fazla uzayacağı öngörülmektedir. Hükümetin oluşturulamaması, ileride bölgede büyük krizlere yol açabilir.
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
