Mustafa Metin Kaşlılar
TUDPAM Başkan Yardımcısı
Türkiye ve İngiltere, uzun bir maziye dayanan sağlam ilişkilere sahiptir. Avrupa Birliği (AB) içinde ve dışında İngiltere, Türkiye’nin pozisyonunu ve önemini her zaman anlamış ve desteklemiştir. Zira bunu son yaşanan uçak alımı gelişmelerinde de görebiliyoruz. 23 Kasım 2023 tarihinde Türkiye’yi ziyaret eden İngiltere Savunma Bakanı Grant Shapps’ın Türkiye’ye gelişi ve meslektaşı Yaşar Güler ile görüşme sebebi de bu uçaklardır. Zira Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) talep edilen F-16‘ların ve modernizasyon kitlerinin akıbetine yönelik belirsizlik sürerken Eurofighter savaş uçaklarını alarak hava kuvvetlerini güçlendirmek istemektedir. Eurofighter uçaklarının alımı konusunda Türkiye’nin isteği 40 adet alımdır. Bu isteği destekleyen iki ülke ise İspanya ve İngiltere olmuştur.
Türkiye ve İngiltere arasındaki son dönem ilişkilere baktığımızda önemli bir müttefiklik anlayışı ve uyumu görmekteyiz. Bunda en önemli etken olarak İngiltere ve Türkiye’nin uyumu ve çıkarlarının ortaklığı olduğunu söylemek mümkündür.
Hatırlanacaktır ki, 18 Temmuz 2023 tarihinde iki ülke arasında bir serbest ticaret anlaşması müzakereleri yaşanmıştır. Bu müzakerelerin amacı ise yeni bir ticaret anlaşması imzalayabilmektir. Çünkü mevcut serbest ticaret anlaşmasının İngiltere’nin AB’den çıktığı dönemde yapıldığı ve hizmetler, dijital ve veri gibi İngiliz ekonomisinin kilit sektörlerini kapsamadığı; yeni bir anlaşmanın ticareti arttırabileceği ve İngiliz şirketlerinin bu alandaki fırsatları yakalamasına ortam hazırlayacağı düşünülmektedir. Türkiye’nin ise 85 milyonluk nüfusuyla İngiliz şirketleri ve işletmelerinin ihracatı için büyük fırsatlar sunduğu ve yeni serbest ticaret anlaşması ile dijital ticaret ve hizmet sektörlerini de buna dahil etme isteği vardır. Bu da iki ülke arasındaki ticareti büyük ölçüde arttıracak önemli bir gelişme olacaktır. Türkiye ve İngiltere arasındaki ikili ticaret rakamlarına baktığımız zaman ise 2021 yılında 18.1 milyar sterlin olan ticaret hacmi 2022’de yüzde 30’a varan artışla 23.5 milyar sterline çıkmış ve iki ülke arasındaki bağları kuvvetlendirmiştir. Aynı zamanda 2022’de 3.3 milyon İngiltere vatandaşı Türkiye’yi ziyaret etti. Bu durumla birlikte Rusya ve Almanya’dan sonra Türkiye’ye en çok turist gönderen üçüncü ülke İngiltere olmuştur.
Son dönemde Türkiye ile İngiltere arasında iş birliğinin giderek arttığı diğer alanlar ise güvenlik ve savunma sanayi ilişkileridir. Buna neden olan sebepler ise Türkiye ile ABD ve AB arasındaki sorunların giderek artması ve Türkiye’nin yeni bir açılıma ihtiyaç duymuş olmasıdır. İngiltere açısından AB sonrası izlediği yeni güvenlik ve dış politika görüşlerinde Türkiye önemli bir yer tutmaktadır. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) içinde ise iki ülke müttefik olmakla beraber NATO savunma bütçesine en büyük katkıları da sağlamaktadır. İngiltere Savunma Bakanlığının Mart 2021’de hazırlayıp hükûmete sunduğu “Rekabetçi Çağda Savunma (Defence in a Competitive Age)” başlıklı dokümanda Türkiye, NATO’nun kanatlarının savunulmasında Yunanistan, Polonya ve İspanya ile büyük önem taşıyan devletlerden biri olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda savunma alanında yoğunlaşan ilişkiler kapsamında Türkiye ve İngiltere, gizlilik dereceli bilgilerin güvenliğini sağlamak maksadıyla 25 Şubat 2016 tarihinde “Güvenlik Anlaşması” imzalamışlardır. Fethullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleştirdiği darbe girişiminin hemen ardından diğer Avrupa ülkelerinin tersine Türkiye ile dayanışma içerisinde olduğu mesajını veren İngiltere, darbe girişimini “Türkiye demokrasisine bir saldırı” olarak nitelendirmiştir. Suriye’de ise Türkiye’yi karşısına alma girişiminde bulunmamış bir İngiltere vardır. Bunun en iyi örneklerinden biri Barış Pınarı Harekâtı süresince Almanya ve Fransa Türkiye’ye silah satışını askıya alırken, İngiltere silah satışına devam etmiştir. İngiltere aynı zamanda AB Dış İlişkiler Konseyi’nde Türkiye’ye yönelik silah ambargosu kararlarına karşı çıkmıştır.
Son dönemde Türkiye ve İngiltere ilişkilerine baktığımız zaman; iki ülke hem ticaret ayağında hem de savunma alanında birlikte hareket etme girişimi söz konusudur. İngiliz Savunma Bakanı’nın Türkiye’ye gelmesi de aslında bu yönde bir destek oluşturmaktadır. İngiltere, Türkiye’nin Eurofighter uçak alımlarını destekleyici bir politika izlemeye devam edecektir. Savunma ve güvenlik konularında iki ülke birlikte çalışmaya devam edecektir. Görüşmede diğer konular ise Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve Türkiye’nin barış konusundaki diplomasisi, tahıl girişimi, askeri iş birliği, İsveç’in NATO üyeliği, TFX Projesi, terörle mücadele gibi konuları teşkil etmiştir. Bu konularda da iş birliklerinin sağlanabileceğini beklemek mümkündür.
