2020 yılında Karadağ’da gerçekleşen ilk demokratik iktidar değişikliğinin ardından ülke, dış politikasında yeni bir döneme girmiş ve komşu ülkelerle aynı zamanda daha geniş bölgeyle iyi ilişkiler geliştirmeye ve mevcut anlaşmazlıkları çözmeye odaklanmıştır. Uzun yıllara dayanan başarılı iş birliğinin bir örneği, Karadağ ve Türkiye arasındaki ilişkilerde görülmektedir. Türkiye, 12 Haziran 2006 tarihinde Karadağ’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkelerden biri olmuş ve bu tarihten itibaren iki ülke arasında diplomatik ilişkiler tesis edilmiştir. Bugün Karadağ, Türkiye ile sadece istikrarlı diplomatik bağlara sahip olmakla kalmayıp aynı zamanda güçlü siyasi, ekonomik, kültürel ve ticari iş birliğiyle de öne çıkmaktadır.
Üst Düzey Diplomatik Ziyaretler ve Siyasi İlişkiler
Karadağ ve Türkiye arasındaki diplomatik ve siyasi ilişkiler yüksek bir seviyede olup her iki ülkenin üst düzey yetkililerinin karşılıklı ziyaretleri, bu ilişkilerin derinliğini kanıtlamaktadır. Ağustos 2021’de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Karadağ‘ı ziyaret etmiş ve bu, iki ülke arasındaki ilişkilerin zirvesi olarak kabul edilmiştir. Erdoğan, Karadağ Cumhurbaşkanı Milo Đukanović ile görüşmüş ve Karadağ İslam Toplumu’nun en yüksek onuru olan “Hüseyin Paşa Boljanić” nişanı ile onurlandırılmıştır. Ziyaret sırasında Erdoğan, Karadağ Başbakan Yardımcısı Dritan Abazović ve diğer üst düzey yetkililerle bir araya gelmiştir.
Bu ziyaretin hemen ardından Karadağ Başbakan Yardımcısı Dritan Abazović, Türkiye Cumhuriyeti İç İşleri Bakanı Süleyman Soylu’nun daveti üzerine Türkiye’ye resmî bir ziyarette bulunmuştur. Üç günlük ziyaret sırasında Abazović, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Mustafa Şentop ve diğer üst düzey yetkililer ve iş dünyası temsilcileriyle görüşmeler gerçekleştirmiştir.
Aralık 2021’de Türkiye’den bir diğer önemli ziyaret gerçekleşmiştir. TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Karadağ Parlamentosu Başkanı Aleksa Bečić ile bir araya gelerek Türkiye ve Karadağ parlamentoları arasında iş birliği memorandumunu imzalamıştır. Bu memorandum, parlamenter ortaklıkları güçlendirmeyi ve parlamentolar arası deneyim alışverişini yoğunlaştırmak için yasal bir temel sağlamayı amaçlamaktadır.
Karadağ ve Türkiye arasındaki ilişkiler güçlenmeye devam etmiş ve Aralık 2022’de Karadağ eski Cumhurbaşkanı Milo Đukanović, Türkiye’ye iş ziyaretinde bulunarak Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir kez daha görüşmüştür. Bu görüşme, iki ülke arasındaki sağlam ve dostane ilişkilerin bir kez daha teyit edilmesini sağlamıştır.
Karadağ ve Türkiye arasındaki iyi ilişkiler, Karadağ’ın yeni Cumhurbaşkanı Jakov Milatović’in göreve gelmesinin ardından da devam etmiştir. Milatović, iki ülke arasındaki başarılı iş birliğini defalarca kez siyasi, ekonomik ve ticari alanlarda vurgulamıştır. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Milatović’e Karadağ Cumhurbaşkanlığı görevini devralması dolayısıyla tebriklerini iletmiştir. Mayıs 2023 tarihinde göreve başlayan Cumhurbaşkanı Sayın Yakov Milatoviç, Haziran 2023 tarihinde Ankara’da yapılan yemin törenine iştirak etmiştir ve Erdoğan’ı yeniden cumhurbaşkanı seçilmesi dolayısıyla tebrik ederek Türkiye’yi yeni başarılara taşımaya devam edeceğine olan inancını ifade etmiştir.
Ekonomik ve Ticari İş Birliği
Son birkaç yılda Karadağ, Türkiye ile olan ekonomik ve ticari ilişkilerinde önemli bir ilerleme kaydetmiştir ve bu durum, Karadağ’ı Balkanlar’daki Türk yatırımları için kilit bir destinasyon hâline getirmiştir. Bu eğilim, Karadağ’da faaliyet gösteren Türk şirketlerinin sayısındaki artışta ve doğrudan yatırımların toplam hacminde özellikle göze çarpmaktadır.
Dış İşleri Bakanı Hakan Fidan, 26-27 Haziran 2023 tarihlerinde Güneydoğu Avrupa İş Birliği Süreci (GDAÜ) Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi’ne katılmak üzere Karadağ’a bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Ziyareti sırasında Karadağ Başbakanı Dritan Abazoviç ile birlikte Karadağ Türk Ticaret Odası’nın açılışını yapmış, Cumhurbaşkanı Sayın Milatoviç ile çalışma kahvaltısında bir araya gelmiş ve Başbakan Yardımcısı Ervin İbrahimoviç ile görüşmelerde bulunmuştur.
Türkiye, Karadağ’ı coğrafi konumu, gelişmekte olan altyapı kapasitesi ve Avrupa Birliği pazarlarına erişimi nedeniyle stratejik bir ülke olarak tanımıştır.
Sonuç olarak, Türk şirketleri turizm, inşaat, finans ve enerji sektörlerinde fırsatları değerlendirerek Karadağ pazarında daha fazla genişlemektedir. 2023 yılı verilerine göre Karadağ’da yaklaşık 6.000 Türk şirketi kayıtlıydı; ancak bu sayı, Karadağ’daki Türk Ticaret Odası’nın (TurkCham Montenegro) Temmuz 2024 raporuna göre 9.500’e yükselmiştir. Bu dinamik artış, Karadağ’ın bir yatırım destinasyonu olarak artan cazibesini ve iki ülke arasındaki ikili ekonomik ilişkilerin yoğunlaşmasını yansıtmaktadır. Karadağ’da faaliyet gösteren en tanınmış Türk şirketleri arasında Turkish Airlines, Ziraat Bank, Net Montenegro, Zeren Group ve Zeta Mine bulunmaktadır; bu da Türk şirketlerinin faaliyet gösterdiği sektörlerin çeşitliliğini ortaya koymaktadır.
2006’dan Ekim 2021’e kadar Türkiye’den gelen toplam yatırımlar, Karadağ Merkez Bankası verilerine göre yaklaşık 266,4 milyon avroya ulaşmıştır. Bu yatırım sürekliliği, Türk yatırımcılarının uzun vadeli taahhüdünü göstermektedir. Özellikle 2024 yılının ilk beş ayında Türkiye, Karadağ’a 300,3 milyon avro yatırım yapmıştır; bu da ekonomik iş birliğinin hızlandığını gösteren önemli bir artıştır.
Bu veriler, Karadağ’ın Türk yatırımları sayesinde bölgedeki yabancı yatırımlar konusunda önemli bir aktör hâline geldiğini açıkça göstermektedir. Elverişli iş ortamı, stratejik altyapı projelerinin geliştirilmesi ve siyasi istikrar göz önüne alındığında, bu eğilimin gelecekte de devam etmesi ve iki ülke arasındaki ekonomik bağların daha da güçlenmesi beklenmektedir. Türk yatırımları, Karadağ’ın sadece ekonomik büyümesine katkı sağlamıyor, aynı zamanda bölgesel bir cazibe merkezi olarak Balkanlar’daki diğer ülkeleri de etkiliyor. Türkiye, Karadağ’daki yatırımlarını artırarak bölgede daha geniş bir ekonomik etki yaratma hedefine yönelmiştir. Bu, Karadağ’ın Avrupa Birliği üyelik sürecine olumlu bir ekonomik ivme kazandırırken aynı zamanda Türkiye’nin Balkanlar’daki nüfuzunu artırma stratejisiyle de örtüşüyor.
Kültürel ve Eğitimsel İş Birliği
Siyaset ve ekonomideki iş birliği, Türkiye ve Karadağ halkları arasındaki ilişkileri güçlendirir, kültürel ilişkiler için sağlam bir temel sağlar ve diyalog ile hoşgörü yoluyla çok kültürlü bir uyum yaratır. Türkiye’nin kültürel faaliyetlerindeki önemli aktörlerinden biri 2014 yılında Podgorica’da kurulan Yunus Emre Enstitüsü’dür. Enstitü, bugüne kadar 2000’den fazla Karadağlı katılımcıya Türkçe öğrenme imkânı sunmuştur. 2023 yılından itibaren kapsamlı siyasi ve ekonomik ilişkiler ışığında Karadağ Meclisi, Türkçe öğrenmenin gerekliliğini kabul etmiş ve T.C. Podgorica Büyükelçisi Barış Kalkavan’ın katılımlarıyla Karadağ Parlamentosu-Parlamento İşleri Dairesi presoneline yönelik Türkçe kursları kapsayan iş birliği protokolü imzalanmıştır.
Karadağ’ın Devlet Günü münasebetiyle Türkiye’deki Karadağ Büyükelçiliği tarafından düzenlenen tören, Temmuz 2024’te pek çok üst düzey yetkili ve akademik çevre temsilcisinin katılımıyla gerçekleştirilmiş ve Karadağ ile Türkiye arasındaki kültürel iş birliğinin önemini vurgulamıştır. Türkiye Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, dostluk ve ortak tarihin ehemmiyetini dile getirirken; Karadağ Büyükelçisi Periša Kastratović, iki ulus arasındaki kültürel ve insani bağları ön plana çıkarmıştır. Bu etkinlik, Karadağ’a ait bir fotoğraf sergisi ile desteklenerek ikili ilişkileri güçlendirmiş ve eğitim ile ekonomi gibi farklı alanlarda iş birliği için yeni fırsatlar sunmuştur. Söz konusu etkinlik, her iki ülkenin kültürel bağlarını derinleştirme ve karşılıklı destek sağlama konusundaki kararlılığını pekiştirmiştir.
Sonuç olarak Karadağ ve Türkiye, uzun yıllara dayanan dostane ve stratejik ortaklıklarına dayanarak iş birliğini daha da derinleştirme kararlılığını sürdürmektedir. Özellikle ticari yatırımların ön plana çıktığı bu dönemde, her iki ülke de ekonomik ilişkilerini stratejik çıkarlar ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda daha da güçlendirmeyi hedeflemektedir. Önümüzdeki yıllarda belirtilen alanların yanı sıra, Karadağ ve Türkiye’nin madencilik, petrol ve doğal gaz alanlarında da başarılı ortaklıklarını sürdürmesi beklenmektedir. Karadağ, çekici bir yatırım destinasyonu olmasının yanı sıra, Türkiye’nin yardımıyla işletilebilecek önemli kaynaklara sahiptir.
Bununla birlikte, ekonomik ilişkilerin yanı sıra Karadağ ve Türkiye arasındaki siyasi müttefiklik de NATO üyeliği ve Avrupa Birliği’ne entegrasyon hedefleri çerçevesinde daha da güçlenmektedir. AB konusundaki iş birliği, her iki ülkenin de Avrupa değerlerine uyum sağlama çabaları ile desteklenmektedir. Türkiye, Karadağ’ın Avrupa Birliği’ne entegrasyon sürecine yönelik destek sağlayarak gerekli reformların gerçekleştirilmesine katkıda bulunmakta ve bu bağlamda Karadağ’ın üyelik hedeflerini desteklemektedir. Karadağ ise Türkiye’nin AB yolundaki deneyimlerinden faydalanarak kendi reform süreçlerini hızlandırmayı hedeflemektedir. Bu doğrultuda her iki ülke de AB’nin ortak politikaları ve standartları doğrultusunda iş birliği yaparak bölgesel istikrar ve kalkınmaya katkı sağlamakta ve ilişkilerini güçlendirmektedir. NATO müttefikliği bağlamında iki ülke, askerî ve savunma iş birliğini derinleştirerek bölgesel güvenlik ve istikrara katkı sağlamaktadır. Bu doğrultuda Türkiye Cumhuriyeti’nin Karadağ Büyükelçiliği bünyesinde bir askerî ataşelik ofisinin açılması olasılığı da değerlendirilmektedir.
Karadağ ve Türkiye arasındaki bu iki ana eksen, ekonomik ve siyasi ortaklık, bölgesel iş birliği ve küresel arenada ortak çıkarların daha iyi anlaşılmasını sağlayarak iki ülkenin ilişkilerini örnek bir düzeye taşımaktadır.
