Türkiye’nin Afrika Boynuzu’ndaki diplomatik faaliyetleri, bölgedeki stratejik dengelerin şekillenmesinde önemli bir rol oynarken, Mısır’ın Etiyopya-Somali gerginliğine müdahil olması Türkiye’nin arabuluculuk çabalarını karmaşık bir hale getirmektedir. Temmuz ve Ağustos 2024’te Ankara’da gerçekleşen üçlü müzakereler, Somali ile Etiyopya arasındaki gerginliği hafifletmek adına kritik bir adım olarak öne çıkmış olsa da Mısır’ın Somali ile artan askeri iş birliği, Türkiye’nin bölgedeki nüfuzunu sınama potansiyeline sahiptir. Mısır’ın bu müdahalesi, özellikle Türkiye’nin hem Etiyopya hem de Somali ile dengeli ilişkilerini sürdürme yetisini sınayacak önemli bir gelişme olarak değerlendirilmektedir.
Etiyopya ile Somali arasındaki anlaşmazlıklar, 2024 yılının başında Etiyopya’nın Somaliland ile yaptığı anlaşma sonucu hızla tırmanmıştır. Etiyopya’nın deniz erişimi elde etmek amacıyla Somaliland’da 20 kilometrelik bir kıyı şeridini askeri ve ticari amaçlarla kullanmasına izin veren bu anlaşma, denize kıyısı olmayan Etiyopya’nın stratejik çıkarları açısından önemli bir kazanım olarak görülse de Somali tarafından toprak bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algılanmıştır. Mogadişu hükümeti bu anlaşmaya sert tepki vererek Etiyopya büyükelçisini sınır dışı etmiş ve Somaliland ile Puntland’daki Etiyopya konsolosluklarını kapatma kararı almıştır. Bu gelişmeler, iki ülke arasındaki anlaşmazlığın boyutlarını derinleştirirken, Türkiye’nin diplomatik müdahalesi kaçınılmaz hale gelmiştir.
Türkiye, bölgede arabuluculuk rolü üstlenerek Somali’nin egemenlik endişelerini gidermek ve Etiyopya’nın stratejik deniz erişimi arayışına bir çözüm sunmak amacıyla dengeli bir politika izlemektedir. Türkiye’nin bu çabaları, her iki ülkenin taleplerini dikkate alan bir çözüm formülü geliştirmeyi hedeflemekte olup, Ankara’yı tarafsız bir aktör olarak öne çıkarmaktadır. Ancak Mısır’ın son dönemde Somali ile askeri iş birliğini artırması, Türkiye’nin arabuluculuk girişimlerine yeni bir zorluk eklemektedir. Mısır, Somali’ye askeri ekipman sağlamanın yanı sıra, Afrika Birliği’nin yeni misyonu kapsamında Somali’ye asker göndermeyi teklif ederek bölgedeki varlığını güçlendirmeye çalışmaktadır. Mısır’ın bu hamlesi, Etiyopya’nın Afrika Boynuzu’ndaki etkisini sınırlamayı ve Nil Nehri üzerindeki su hakları mücadelesinde stratejik bir avantaj elde etmeyi amaçlamaktadır.
Lakin Mısır’ın bu müdahalesi, Türkiye’nin dengeli yaklaşımını tehdit edebilir. Mogadişu’nun Mısır’dan aldığı destekle daha katı bir tavır sergilemesi, müzakerelerde Türkiye’nin arabuluculuk kapasitesini zayıflatabilir. Aynı şekilde Etiyopya, Mısır’ın bölgedeki artan etkisinden duyduğu rahatsızlık nedeniyle taleplerinden geri adım atmakta isteksiz olabilir. Bu bağlamda Türkiye hem Somali’nin egemenlik kaygılarını hafifletmek hem de Etiyopya’nın stratejik çıkarlarını gözeten bir çözüm üreterek, karmaşık diplomatik denklemleri başarıyla yönetme becerisini sergilemek zorundadır.
Harita-1: Afrika Boynuzu Bölgesi
Türkiye’nin Afrika Boynuzu’ndaki stratejik hedefleri yalnızca arabuluculuk rolüyle sınırlı değildir. Türkiye, Somali’de büyük altyapı projeleri, askeri üsler ve enerji anlaşmaları ile ekonomik ve güvenlik alanlarında derinlemesine bir ilişki geliştirmiştir. Mogadişu’da bulunan Türkiye’nin en büyük yurt dışı askeri üssü, Somali’nin güvenlik yapılarına önemli katkılar sunarken, petrol ve gaz arama faaliyetleri de iki ülke arasındaki ekonomik iş birliğini pekiştirmektedir. Türkiye için Somali sadece bir müttefik değil, aynı zamanda Afrika Boynuzu’nda artan stratejik etkinliğin bir kapısıdır. Bu nedenle, Türkiye’nin Somali ile ilişkilerini derinleştirmesi ve bölgedeki istikrarı sağlama çabaları, Ankara’nın Afrika stratejisinin merkezinde yer almaktadır. Ancak Mısır’ın Somali’ye verdiği askeri destek, Türkiye’nin Somali üzerindeki nüfuzunu tehdit edebilir ve Türkiye’nin uzun vadeli hedeflerini zorlaştırabilir.
Türkiye’nin Etiyopya ile olan ilişkileri ise daha çok ticaret ve yatırım ekseninde gelişmektedir. Etiyopya’nın denizlere erişim arayışı, Türkiye için stratejik bir fırsat sunmaktadır. Türkiye’nin, Etiyopya ile Somali arasındaki bu sorunu çözme kapasitesi, her iki ülke ile olan ilişkilerini daha güçlü bir zemine oturtabilir ve Türkiye’nin bölgedeki nüfuzunu artırabilir. Ancak bu süreçte Mısır’ın bölgedeki artan etkisi dikkate alınmalı ve Türkiye, rekabet eden çıkarları dengeleme yeteneğini sürdürmelidir. Türkiye’nin hem Etiyopya hem de Somali ile olan ilişkilerine dayanarak Mısır’ın etkisine karşı nasıl bir strateji geliştireceği, Ankara’nın Afrika Boynuzu’ndaki gelecekteki rolünü belirleyecektir. Bu bağlamda, Türkiye’nin Etiyopya-Somali anlaşmazlığına yönelik başarılı bir arabuluculuk süreci yürütmesi, bölgedeki nüfuzunu pekiştirecek ve Ankara’nın Afrika diplomasisinde güvenilir bir aktör olarak konumunu güçlendirecektir.
Kaynakça
Abdolgader Mohamed Ali, Why Egypt is wading into Somalia and Ethiopia’s dispute, https://www.newarab.com/analysis/why-egypt-wading-somalia-and-ethiopias-dispute, 27.08.2024, (Erişim Tarihi: 14.09.2024).
Ethiopia warns it will ‘humiliate’ those who threaten it as Egypt, Somalia increase military ties, https://www.middleeastmonitor.com/20240910-ethiopia-warns-it-will-humiliate-those-who-threaten-it-as-egypt-somalia-increase-military-ties/, 10.09.2024, (Erişim Tarihi: 14.09.2024).
Zeynep Gizem Özpınar, Türkiye’nin Doğu Afrika Diplomasisi: Somali-Etiyopya Gerginliğinde Arabuluculuk Rolü ve Stratejik Hedefler, https://tudpam.org/turkiyenin-dogu-afrika-diplomasisi/, 20.08.2024, (Erişim Tarihi: 14.09.2024).
