Mustafa Metin KAŞLILAR
TUDPAM Başkan Yardımcısı
24 Şubat 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya işgal girişimi ile başlayan savaş hala belirsizliği ile devam etmektedir. Bu savaşta belirli saflar oluşurken Türkiye aktif tarafsızlıkla iki taraf ile de görüşebilen tek NATO üyesi konumundadır. Bu tarafsızlık politikası aynı zamanda Türkiye’nin Rusya-Ukrayna arasında arabulucu olmasını ve güvenilir bir ülke olmasını da yanında getirmiştir. Türkiye savaşın başından itibaren hem Rusya ile hem Ukrayna ile kesintisiz görüşmeler sağlayarak tahıl, gaz, güvenlik gibi konularda iletişim halinde olmuştur.
Tahıl Koridoru Anlaşması
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasındaki en önemli görüşme şüphesiz Tahıl Koridoru Anlaşmasının devam ettirilmesi hususunda oldu. Tahıl Koridoru Anlaşması, İstanbul’da yapılan toplantı ile 22 Temmuz Cuma günü Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında imzalanan bir anlaşmadır. Rusya’nın 24 Şubat 2022 tarihinde Ukrayna’ya başlattığı saldırılar sonrasında Ukrayna’nın, Karadeniz limanlarında bulunan birçok yük gemisi çıkış yapamamıştır. Bu aksaklıkların ardından küresel gıda krizi gündeme gelmiştir. Mahsur kalan tahılın çıkarılmasına yönelik varılan Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi’nde imzalar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birlemiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’in katılımındaki törenle atılmıştı. Tahıl Koridoru Anlaşması ile, Rusya’nın Ukrayna tahıl gemilerinin Karadeniz limanlarından geçmesine izin vermesi ve gıda krizinin son bulması amaçlanmıştı. Fakat Rusya 17 Temmuz 2023 tarihinde Tahıl Koridoru Anlaşmasından çekildiğini açıkladı. Gerekçe olarak da kendi gıda ürünlerinin satışı önündeki engellerin kalkmaması nedeniyle çekildiğini açıklamıştır. Rusya batılı ülkelerin sözünde durmadığını şartlar sağlanırsa geri döneceğini de belirtmiştir. Erdoğan Putin görüşmesinde ise Rus tahılının Türkiye üzerinden Afrika’ya gönderilmesi için Katar finansmanıyla oluşturulan projenin iki üç hafta içerisinde başlayabileceğini söylemiştir. Rus ürünleri üzerindeki yaptırımın kalkması Rusya’nın en büyük talepleri arasındadır.
Gaz Merkezi ve Gaz Sevkiyatı
Rusya Ukrayna savaşının başlamasından itibaren Avrupa’da yaşanan gaz sevkiyatı sıkıntısı artarak büyümüştür. Bunun altında yatan en büyük sebep Rusya’ya karşı uygulanan ağır yaptırımların neticesinde Rusya’nın enerji kartını kullanmasıdır. Avrupa’da yaşanan enerji krizi Türkiye’nin yaptırımlara katılmaması ve Rusya ile diyalog halinde olması neticesinde Türkiye’de büyük enerji krizine yol açmamış hatta Rusya ile ilişkilerde belirgin bir yükseliş göze çarpmıştır. Rosatom şirketi Akkuyu Nükleer Santralinin inşaatına devam etmesi ve hızlandırması, Türkiye’ye ucuz yakıt sevkiyatına devam edilmesi, Gazprom’un Botaş’a doğalgaz dağıtım alanının kurulması için yol haritasını paylaşması gibi gelişmeler yaşanmaktadır. Rusya ve Türkiye ilişkilerinde son dönemde enerji alanında stratejik bir işbirliği var ve büyüyerek devam ediyor.
İkili Ticaret Hacmi
Türkiye-Rusya arasında ikili ticaret hacimlerinde genelde Rusya’nın fazla verdiğini söyleyebiliriz. Fakat savaştan sonra büyüyen ilişkilerinde getirisi olarak ikili ticaret hacimlerinde sürekli bir büyüme söz konusudur. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Türkiye Rusya arasındaki ilişkilerde şu andaki dış ticaret hacminin 62 milyar dolar olduğunu belirtmiştir ve hedefin 100 milyar dolar olduğunu belirterek Rusya ile ticaret hacminin artacağının sinyalini de vermiştir. Aynı zamanda Erdoğan Merkez Bankası başkanlarının görüşmelerinin de olduğu görüşmede “ikili ilişkilerde yerli para birimine adım atma noktasında da önemli olduğuna inanıyorum.” diyerek euro ve dolar gibi para birimleri yerine yerel para birimleri ile ticaretin gerçekleşmesini istediğini de gösterdi. Bu da Türkiye’nin Rusya’ya verdiği dış ticaret açığını kapatmasına yardımcı olacak önemli bir gelişme olacaktır.
Turizm
Türkiye-Rusya ilişkilerinde önem atfedilen diğer görüşme Turizm’dir Rus turistlerin yaz aylarında uğrak yeri her zaman Türkiye olmuştur. İlave Rusya-Ukrayna savaşı ile Rusya’dan Türkiye’ye göçler yaşanmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan bugün ki görüşmede “Turizmde de şu anda Rusya bizde bir numara” diyerek Rusya’nın Türk turizminde önemli bir yere sahip olduğunu açıklamıştır. 2023 yılında Türkiye’ye şu ana kadar gelen Rus turist sayısı 2 milyon 600 bini geçmiştir. Böylece sayı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 79 artmıştır.
Sonuç
Türkiye-Rusya ilişkilerde iyi bir dönem geçiriyor diyebiliriz. Ticari, turizm ve Ukrayna Krizi açısından Türkiye ve Rusya ortak hareket ediyor. Fakat Suriye üzerinde anlaşmalar, farklı bloklar Türkiye-Rusya ilişkilerinde bir ket gibi duruyor. Suriye üzerinde itilaf belirli bir dönemde çözülecek gibi durmuyor fakat iki ülke bu konuda da çalışmalar yürütmektedir. Fakat Ukrayna krizi konusunda Türkiye ve Rusya ilişkilerini sıkı bir şekilde sürdürecektir. Rusya’nın tahıl anlaşmasına dönmesi ise yaptırımların hafifletilmesi ve Rusya’nın üzerindeki baskının azaltılmasına bağlı olarak değişecektir. Zira Rusya bu dönemde Afrika’da fazlasıyla etkili ve Afrika ülkeleri ile sıkı bir ilişki içerisinde.
