Geçtiğimiz hafta 2-3 Kasım 2024 tarihleri arasında Doğu Afrika’nın önemli bir ülkesi olan Cibuti’de gerçekleşen ve Türkiye adına Dış İşleri Bakanı Hakan Fidan’ın katıldığı konferansta, Türkiye’nin Afrika ülkelerine yönelik ilişkilerinde geleceğe yönelik çeşitli mesajlar verilmiş ve Türkiye, bu zirvede kıta ile olan ilişkilerini geliştirme konusunda kararlı olduğunu vurgulamıştır. Cibuti’deki konferansta Türkiye’nin Afrika ülkelerine yönelik gelecek etkileşimleri, planları ve Bakan Fidan’ın açıklamaları eksenli Türkiye’nin gelecek projeksiyonunu ele almadan önce, Türkiye’nin de dahil olduğu Ortaklık Zirvelerinin önemine değinmek önem taşımaktadır.
Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvelerinin Rolü ve Anlamı
Türkiye 2008 yılından günümüze Afrika Birliği’nin dokuz stratejik ortağından biri olarak önemli bir rol üstlenmeye devam etmekte ve düzenli olarak gerçekleştirilen Türkiye-Afrika Ortaklık Zirveleri, Türkiye-Afrika ilişkilerinin gelecek beş yıllık stratejisi ve yol haritasının belirlenmesine katkı sağlaması açısından oldukça önemli olarak görülebilir. Ayrıca, Türkiye’nin de içinde olduğu ve birçok Afrika ülkesinin katıldığı zirve toplantılarında alınan kararların gözden geçirilmesi, değerlendirilmesi ve tartışılması için “Bakan Düzeyinde Gözden Geçirme Konferansı” gerçekleştirilmektedir. Cibuti’de geçtiğimiz hafta yapılan konferansın bir önceki oturumu 16-18 Aralık 2021’de İstanbul’da yapılmıştı.
Hakan Fidan’ın Açıklamaları
Cibuti’de düzenlenen Türkiye-Afrika Ortaklığı Üçüncü Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı’nda Bakan Fidan tarafından ele alınan ve vurgulanan noktalara baktığımızda, özellikle Afrika ülkeleriyle ilişkilerini derinleştirme kararlılığını sürekli olarak vurgulaması dikkat çekmektedir. Ayrıca konferansta Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye’nin Afrika ile ticaret hacminin 35 milyar doları, doğrudan yatırımların ise 7 milyar doları aştığını belirterek ekonomik olarak kıta ile iş birliğinin boyutunu ele aldı. Diğer taraftan Fidan, konuşmasında Afrika’nın İsrail-Filistin çatışmasında daha aktif bir rol üstlenmesi gerektiğini dile getirerek Filistinlilere destek çağrısında bulundu. Benzer şekilde Fidan, İsrail’e silah sevkiyatına karşı duyarlılığın her platformda dile getirilmesi gerektiğini savundu. Dahası, Türkiye’nin Afrika’nın G20’ye daimî üyeliğini ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi reformunu desteklediğini açıklayarak iş birliği mesajlarını iletti. Son olarak Türkiye’nin özellikle Sahra Altı Afrika bölgesindeki varlığına değinen Fidan, Türkiye’nin Sahra Altı Afrika’da artan silah tedarikçiliği ve askerî eğitim desteği ile kıta genelinde artan etkisini de vurgulayarak, Afrika’nın küresel vicdanın sesi olarak öneminin altını çizdi.
Türkiye’nin Afrika’daki Gelecek Vizyonu ve Kıtadaki Varlığı
Bakan Fidan’ın açıklamaları eksenli, Türkiye’nin kıtadaki gelecek projeksiyonunu analiz ettiğimizde Bakan’ın konferansta vurgulamasından anlaşılacağı üzerine, Türkiye Afrika’dan geçmişte olmadığı gibi gelecekte de vazgeçmek niyetinde olmadığı görülebilir. Özellikle gelecekte Türkiye’nin Afrika kıtasında daha etkin bir rol üstlenme hedefinin, savunma ve güvenlik iş birliği ile ekonomik yatırımlarını genişleteceğinden bahsedebiliriz. Ayrıca savunma sanayisinde büyüyen etkisi ve kıtada artan ticaret hacmi, Türkiye’nin Afrika’daki stratejik ortaklığını da kuvvetlendirebilir.
Ek olarak, Türkiye’nin Afrika Birliği’nin G20’de daimî üyeliğini desteklemesi, kıtayı uluslararası platformlarda daha görünür ve etkin hâle getirme çabalarını güçlendirebilme potansiyeli taşımaktadır. Bu destek, Türkiye ile Afrika ülkeleri arasında siyasi dayanışmayı gelecekte daha da artırabilir ve küresel meselelerde ortak bir duruş sergilemelerine olanak tanıyabilir. Benzer şekilde Fidan’ın, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde reform çağrısı, Türkiye’nin küresel sistemde daha adil ve temsili bir yapı oluşturma arayışına Afrika’yı ve Afrikalı aktörleri de dahil etmek istediğine işaret etmesi açısından kilit rol oynamaktadır. Bu çağrı özellikle bölgede gelişmekte olan Afrikalı ülkelerin sesini daha fazla duyurmak için ortak çabaların artacağı anlamına gelebilir.
Dahası, gelecekte artan dayanışma ve ilişkilerin derinleşmesi ile Türkiye’nin kıtadaki silah tedarikçiliği ve askerî eğitim desteği, bazı Afrika ülkelerinde güvenlik ve istikrar açısından Türkiye’ye olan bağımlılığı artırabilme potansiyeli taşıyabilir. Bu durum, Türkiye’nin kıtada daha kalıcı bir askerî ve stratejik nüfuz kurmasına zemin hazırlayabilmesi açısından önemli olarak değerlendirilebilir. Uzun vadede ise Türkiye’nin Afrika’da barışı sağlama ve çatışmaları çözme çabalarında arabulucu bir konum kazanması veya konumunu güçlendirmesi mümkün olabilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye-Afrika Ortaklığı Üçüncü Bakanlar Gözden Geçirme Konferansı’nda Türkiye, Afrika ile ilişkilerini daha derin ve kapsamlı bir düzeye taşımaya yönelik kararlılığını ortaya koymuştur. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın açıklamaları, Türkiye’nin kıtadaki stratejik nüfuzunu artırma, ekonomik iş birliğini güçlendirme ve güvenlik alanında etkisini pekiştirme hedefini yansıtmaktadır. Türkiye, Afrika Birliği’nin G20’ye daimî üyeliğini destekleyerek kıtanın uluslararası arenada daha fazla temsil edilmesini savunmakta, ayrıca Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde reform çağrısıyla küresel sistemde daha adil bir yapı talep etmektedir. Filistin davasına olan duyarlılığına paralel olarak Afrika’nın bu meselede daha aktif bir rol üstlenmesi çağrısında bulunan Türkiye, aynı zamanda İsrail’e yönelik eleştirilerini de sürdürmektedir. Bu çerçevede, Türkiye’nin Afrika’yla kurduğu iş birliği, sadece ticaret ve yatırım ile sınırlı kalmayıp kıtayı küresel meselelerde daha etkin bir aktör hâline getirme arzusunu da içermektedir. Türkiye’nin bu çok yönlü yaklaşımı kıtadaki diplomatik bağlarını güçlendirirken, uzun vadede Afrika ülkeleri ile siyasi, ekonomik ve güvenlik odaklı dayanışmasını daha kalıcı hâle getirebilir.
Kaynakça
https://www.mfa.gov.tr/sayin-bakanimizin-turkiye-afrika-ortakligi-ucuncu-bakanlar-gozden-gecirme-konferansi-na-katilimi–2-3-kasim-2024–cibuti.tr.mfa (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
https://www.aa.com.tr/tr/gundem/disisleri-bakani-fidan-turkiye-afrika-ortakligi-ucuncu-bakanlar-gozden-gecirme-konferansina-katilacak/3381401 (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
https://www.yirmidort.tv/gundem/bakan-fidandan-cibutide-yogun-diplomasi-trafigi-turkiye-afrika-ortakligi-kapsaminda-kritik-gorusme-207927 (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
https://www.voaturkce.com/a/turkiye-cibuti-de-afrika-ulkeleriyle-duzenlenen-zirvede-kitayla-daha-derin-baglar-kurma-istegini-vurguladi/7849662.html (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
https://www.24saatgazetesi.com/fidan-turkiye-afrika-ortakligi-ucuncu-bakanlar-gozden-gecirme-konferansinda-konustu (Erişim Tarihi: 09.11.2024)
