Azerbaycan, bağımsızlığını ilan ettiği 1991 yılından itibaren Türkiye ile resmî olarak ilişkilerini sürdürmektedir. Bu ilişkiler başta ekonomik, siyasi ve askerî alanlar olmak üzere birçok alanda devam etmektedir. Özellikle son yıllarda Türkiye’nin savunma sanayisindeki atılımları ve Azerbaycan’ın Karabağ Savaşı’nı başarıyla tamamlaması, iki ülkenin askerî alanlardaki başarısını göstermede öne çıkmaktadır. İki ülkenin bu alanlarda göstermiş olduğu yetkinlik, elbette perçinlenerek askerî tatbikatlar olarak da devam ettirilmektedir.
Türkiye ile Azerbaycan arasında yapılan ve yapılacak askerî tatbikatlar, son dönemde daha da güç kazanmış stratejik iş birliklerinin somut bir göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tatbikatlar hem Azerbaycan hem de Türkiye’nin bölgesel manada güvenlik stratejilerini güçlendirmelerine ve uluslararası sistemdeki güvenlik dinamiklerine katkı sağlama bağlamında da yardımcı olabilmektedir. Gerçekleştirilen askerî tatbikatların iki ülke için sadece ilişkilerin derinleşmesine değil, aynı zamanda bölgesel güç dengelerinin de şekil almasına etkide bulunmaktadır. Özellikle son dönemdeki tatbikatlar bunu doğrular bir niteliğe sahiptir.
Türkiye-Azerbaycan Askerî Tatbikatlarının Kapsamı ve Bazı Örnekler
Bilindiği üzere Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askerî iş birliği pekiştirmek ve güçlendirmek amacıyla düzenli olarak ortak tatbikatlar yapılmaktadır. Bu tatbikatlar ile Türkiye ve Azerbaycan kuvvetleri arasında kara, hava ve özel kuvvetlerin katılım sağladığı bir operasyonel harmoni amaçlanmaktadır. Buna belki de en önemli örnek 2020 yılında gerçekleştirilmiş olan geniş kapsamlı askerî tatbikat verilebilir. Bununla iki ülkenin askerî unsurları arasında koordinasyon güçlendirilmiştir. [1] Dahası, 2020 yılında Azerbaycan’ın bazı illerinde tertip edilen tatbikatlarda hava ve kara kuvvetleri, özel kuvvetler, istihkam birlikleriyle füze ve topçu birlikleri bazı görevleri icra etmeyi başarmışlardır. [2]
Yine benzer şekilde, 2023 yılı da Türkiye ve Azerbaycan arasında önemli askerî tatbikatların düzenlendiği bir yıl olmuştur. 30 Eylül-8 Ekim 2023 tarihleri arasında Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan silahlı kuvvetleri arasında gerçekleştirilen tatbikatta, katılımcı ülkeler arasında askerî iş birliğini pekiştirmek, birlikte çalışabilir uyumu sağlayabilmek ve olası kriz durumlarında daha hızlı hareket edebilme kabiliyetini artırma konuları test edilmiştir. [3]
2025 yılına gelindiğinde de Türkiye ve Azerbaycan arasındaki askerî tatbikatlar devam etmektedir. Özellikle içinde bulunduğumuz bu yılda, iki ülke arasındaki askerî tatbikatlar daha da büyümüş ve daha stratejik bir hâl almaya başlamıştır. Özellikle, Kars’ta gerçekleştirilen “Kış Tatbikatı-2025” bu dönemin en önemli tatbikatlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tatbikatla kış koşullarında iki ülkenin askerî kuvvetlerinin ortak hareket edebilme ve uyum sağlayabilme konuları test edilmiştir.
Dolayısıyla, bu tür askerî tatbikatlar, her iki ülke için de askerî kapasitenin artırılması ve ortak operasyonel yeteneklerin kazanılıp, geliştirilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.
İkili İlişkilere Etkisi
Türkiye ile Azerbaycan arasında gerçekleştirilen askerî tatbikatlar, sadece iki ülkenin askerî kapasitesini artırma gibi bir sonuçla sınırlı kalmamaktadır. Aynı zamanda, ikili ilişkilerin gelişmesine ve derinleşmesine büyük katkılar sağlamaktadır. Bu tatbikatlar Azerbaycan’ın Türkiye’den aldığı eğitim desteği ve askerî alandaki teknolojilerle ordusunun modern bir yapıya kavuşmasına vesile olurken, Türkiye’nin de Azerbaycan’a dönük olarak stratejik bağlılığını da sağlamaktadır. Hatırlanacağı üzere, Türkiye’nin 2020 yılında Azerbaycan’a Karabağ Savaşı’nda verdiği askerî destek ve eğitim desteği, Azerbaycan’ın zafer kazanmasında büyük bir etken olmuştu.
Tatbikatların Stratejik, Bölgesel ve Küresel Güvenlik Açısından Anlamı
Tabii, Türkiye ile Azerbaycan arasında gerçekleştirilen askerî tatbikatları salt bir şekilde ikili ilişkileri geliştirmek ve askerî kapasiteyi artırmak hedefiyle görmek eksik bir değerlendirme olacaktır. Nitekim Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askerî iş birliği, Kafkasya bölgesinde de güç dengelerinin yeniden şekil almasına neden olmaktadır. Hatırlanacağı üzere, 2020 yılında gerçekleştirilen askerî tatbikat, bölge ülkeleri olan Ermenistan, İran ve Rusya’nın dikkatini çekerken; bu aktörlerin bölgeye dönük olarak jeopolitik hassasiyetlerinde de artışı sağlamıştır.
Dahası, yapılan tatbikatları sadece bölge ülkeleri değil, Türkiye’nin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyesi olması sebebiyle NATO ülkelerinin de dikkatle takip ettiği söylenebilir. Bu durum, Türkiye’nin Kafkasya bölgesindeki nüfuzunu artırmaya yararken; NATO da Kafkasya’daki varlığını dolaylı yoldan güçlendirmektedir.
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askerî tatbikatlar, enerji güvenliği, ulaştırma koridorları ve stratejik doğal kaynakların kontrol edilmesi gibi birçok konuda küresel aktörlerin de çıkarlarını etkileyebilmektedir. [4] Ayrıca Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askerî iş birliği, Çin’in Kuşak Yol Projesi gibi küresel meselelerle de doğrudan kesişmektedir. Bu durum da doğal olarak jeopolitik rekabeti etkilemektedir. Dahası, iki ülke arasındaki tatbikatlar, bölge ülkelerinin bölge jeopolitiği açısından nüfuz mücadelesi vermesi gerektiğini de bizlere göstermektedir. Özellikle Rusya, Ermenistan ve İran, Türkiye ile Azerbaycan’ın askerî iş birlikleriyle kurduğu bölgesel etkiyi sınırlandırmak adına da mücadele vermektedir.
Daha geniş perspektiften bakıldığında, Türkiye ile Azerbaycan’ın ikili ilişkilerde özellikle askerî tatbikatlarla sağladığı birliktelik, Türk dünyasının güçlenmesi adına da önem taşımaktadır. Bu tatbikatlar Türk devletleri arasındaki ilişkileri geliştirirken, iş birliklerinin de önünü açmaktadır.
Sonuç
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, Türkiye ile Azerbaycan arasındaki askerî tatbikatlar, iki ülkenin savunma alanındaki iş birliğini geliştirmesinin yanı sıra, bölgesel ve küresel güvenlik sistemleri üzerinde de dikkate değer bir etki alanı yaratmaktadır. Yapılan tatbikatlar Kafkasya coğrafyasında güç dengelerini yeniden inşa ederken, enerji güvenliği ve ticaret koridorları meseleleri üzerinde de ciddi bir etkiye sebep olmaktadır. Askerî tatbikatlar bölgesel aktörlerin küresel aktörlerle olan ilişkilerini de derinden etkilerken, Türk dünyası için de fırsatlar doğurmaktadır.
Kaynakça
[1] Anadolu Ajansı (2020). 10. yılında Azerbaycan-Türkiye Stratejik Ortaklık Anlaşması ve ortak askeri tatbikatlar. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/10-yilinda-azerbaycan-turkiye-stratejik-ortaklik-anlasmasi-ve-ortak-askeri-tatbikatlar/1937068, (Erişim Tarihi: 20.02.2025).
[2] Kula, Mehmet Ali (2022). Türkiye ve Azerbaycan’dan ortak tatbikat. https://www.defenceturk.net/turkiye-ve-azerbaycandan-ortak-tatbikat, (Erişim Tarihi: 20.02.2025).
[3] Milli Savunma Bakanlığı (2023). Sonsuzluk (Eternity) Tatbikatı-2023 Basın Duyurusu. https://www.msb.gov.tr/Basin-ve-Yayin/Aciklamalar/e81ef790f170415da63fa84b572b5c3c, (Erişim Tarihi: 18.02.2025).
[4] Mira, Emrah Roni (2023). Türkiye’nin Artan Askeri Sanayi Gücünün Türk Dünyasında Bölgesel Dengelere Etkisi. https://tudpam.org/turkiyenin-artan-askeri-sanayi-gucunun-turk-dunyasinda-bolgesel-dengelere-etkisi/, (Erişim Tarihi: 19.02.2025).
Fotoğraf: Anadolu Ajansı.
Not: Bu makale, Dış Bakış dergisinin Şubat 2025 sayısında yayınlanmıştır.
