TUDPAM Araştırma Asistanı
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın 5 Ağustos 2024 tarihinde yayınladığı yazılı açıklamada Bangladeş’te yaşanılan olaylara derin bir üzüntü duyulduğunu ve kurulacağı ilan edilen geçici hükümetin ülkeyi güvenle seçimlere taşıyarak, demokrasi, huzur ve istikrar getirmesinin temenni edildiği belirtilmiştir. Peki Bangladeş’te yaşanan değişim ikili ilişkileri ne derece etkileyecektir?
Temmuz ayının başlarında hükümetin kota uygulamasına karşı Dakka Üniversitesi’nde başlayan protestolar ülkenin tamamına yayılarak hükümet karşıtı gerçekleştirilen bir isyan hareketine dönüşmüş, Bangladeş hükümeti, öğrencilerle uzlaşı yerine protestoları sert önlemlerle bastırmayı tercih etmiştir. Geçtiğimiz bir ayda 300 kişinin ölümüne sebep olan bu olaylar silsilesi 5 Ağustos günü Başbakan Şeyh Hasina Vecid’in 15 yıldır koruduğu başbakanlık koltuğunu terk ederek istifa etmesiyle sonuçlanmıştır. Şeyh Hasina’nın istifasından sonra Bangladeş Ordu Komutanı General Waker-uz-Zaman ülkenin kontrolünü geçici olarak ele aldığını söyleyerek, geçici bir hükümetin bir an önce kurulmasının öncelikli hedef olduğunu belirtmiştir. Neticede geçici hükümete lider olarak protestocu öğrencilerin adayı Muhammed Yunus getirilerek hükümetin oluşturulması konusunda ilk adım atılmıştır.
Türkiye ile Bangladeş arasındaki ilişkilerin Şeyh Hasina’nın 15 yıllık iktidarlık sürecinde gerildiği dönemler olmuştu. Özellikle 2012-2016 arası dönemde Cemaat-i İslami Partisi’nin birçok üyesinin, sonuçları idamlara kadar giden cezalandırılmaları sebebiyle, dönemin Türkiye hükümeti ile Bangladeş hükümeti arasındaki bağlar sarsılmıştı. Aynı zamanda 2016 yılının mayıs ayında Gülen hareketini terör örgütleri kapsamına alan Türkiye, Bangladeşli yetkililerden ülkedeki Gülen hareketine ait yapıları kapatmalarını istese de ret cevabı ile karşılaşmıştı. Bu iki örnek hükümetlerin arasındaki gerilimin hem ideoloji hem de reel politiğe olan bakışlarının farklı olması sebebiyle yaşandığını göstermektedir.
Tüm bu gerilime rağmen 2016 yılından sonra Bangladeş Dışişleri Bakanı Shahriar Alam normalleşme için yeşil ışık yaktı ve ilişkiler iyileşme yoluna girdi. Özellikle 2016 yılında Arakan Müslümanlarına yapılan baskılar sonucunda Bangladeş’e kaçan Myanmarlı Müslümanlara Türkiye’nin gösterdiği yoğun ilgi ve yardım iki ülke arasındaki ilişkileri önceki duruma oranla daha iyi bir noktaya taşıdı.
Türkiye Bangladeş arası ilişkilerin Şeyh Hasina döneminde ülkede demokrasinin etkili bir şekilde uygulanılmaması ve siyasi tutsakların sayısının fazlalığı sebebiyle gergin olduğu bir gerçektir. Özellikle 2012-2016 yılları arasında dönemin AK Parti hükümetinin hem Cemaat-i İslami Partisi’ne olan sempatisi hem de demokratiklik söylemine önem veren kimliği sebebiyle ideolojik düzlemde anlaşamadığı Şeyh Hasina yönetiminin yerini yeni bir yönetime bırakması ilişkileri gelecekte olumlu anlamda etkileyebilir. Özellikle siyasi figürlere verilen haksız cezalardan yakınan Türk tarafı için, başında Muhammed Yunus’un bulunduğu demokratik bir geçici hükümetin ülkeyi daha demokratik ve özgürlükçü bir yola sokması şüphesiz ki Türkiye ve Bangladeş arasındaki siyasi gerilimi de ortadan kaldırarak, ikili ilişkilerin gelişiminin önündeki çoğu engeli kaldıracaktır. Fakat, henüz kurulacak hükümetin işlevi bilinmediğinden bunun için konuşmanın erken olduğunu belirtmekte fayda var. Zira askeri cuntaya bağlı kukla bir hükümet kurulacak ve ülke askeri cuntanın eline geçecek ise bu durum Türkiye’nin Bangladeş için umut ettiği demokratik ve özgür havadan uzak olacağı anlamı taşırken, dolayısıyla ikili ilişkilerin arasındaki siyasi engel daha da sert bir şekilde kendini gösterecektir. Bu durumda ikili ilişkilerin geleceğinin bahsedilen iki senaryoya göre şekilleneceği söylenebilir. Tam da bu sebepten dolayı Dışişleri Bakanlığı kurulacağı ilan edilen geçici hükümetin anayasaya uygun hareket ederek ülkeyi güvenli şekilde seçime götürmesini, seçimin ise demokratik ve huzurlu bir çerçevede gerçekleşmesini temenni etmiştir. Çünkü Bangladeş demokrasisine getirilen zarar aynı zamanda Bangladeş ve Türkiye ikili ilişkilerini de doğrudan etkileme gücüne sahiptir.
Kaynakça
Colakoğlu, S. (2019). Turkey-Bangladesh relations: A growing partnership between two friendly nations. Middle East Institute.
Dinçer, S. D. (2024). Türkiye, Bangladeş’te yaşanan son gelişmelerin yakından takip edildiğini bildirdi. Anadolu Ajansı.
Garvey, A. (2024). Muhammed Yunus: Bangladeş’i siyasi kargaşadan kurtarması seçilen Nobel Ödüllü akademisyen. BBC News Türkçe.
Paul, R. (2024). Bangladesh president dissolves parliament, frees former PM Zia. Reuters.
