19 Kasım 2025 tarihinde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy Türkiye’yi ziyaret etti. Bu ziyaret oldukça kritik bir dönemde gerçekleşti çünkü kış aylarının yaklaşmasıyla Rusya saldırılarını yoğunlaştırmış ve Ukrayna’nın enerji altyapısına ciddi zararlar vermişti. Bu durum, Zelenskiy’nin enerji, savunma ve diplomasi alanlarında temaslarını artırmasına yol açtı.
Zelenskiy’nin Türkiye temaslarında öne çıkan başlıklar; İstanbul müzakere sürecinin yeniden başlatılması, savunma sanayii ve ortak üretim projeleri, güvenlik garantileri ve Ukrayna’nın mevcut askeri durumu oldu. Türkiye, her zamanki gibi Ukrayna’nın egemenliğine verdiği desteği bir kez daha vurguladı.
Görüşmelerde öncelikli konu, daha kapsamlı bir içerikle müzakerelerin canlandırılmasıydı. Barış görüşmeleri bir süredir donmuş durumda ve bu durum esirler ile insani koşullar açısından kritik önem taşıyor. Türkiye, savaşın başından bu yana hem Ukrayna hem Rusya ile yürüttüğü arabuluculukta önemli roller üstlendi. Tahıl Koridoru Anlaşması ile Ukrayna tahılının ihracatını sağlamış, insani ve istihbarat diplomasisini başarıyla yürütmüş ve esir değişimlerinde kilit aktör olmuştu. İstanbul’da yapılan son üç tur görüşmede esir değişimleri Türkiye’nin diplomatik çabaları sayesinde gerçekleşti. Rusya’dan gelen mesajlar İstanbul sürecine yeniden açık olunduğunu gösteriyor.
Bu noktada “daha kapsamlı içerik” vurgusu, görüşmelerin sadece teknik noktalarda tıkanmaması; ateşkes ve kalıcı barışa giden sürecin yeniden oluşturulması gerektiği anlamına geliyor. Ancak Trump–Putin görüşmelerinin sonuçsuz kalması barış ihtimalini zayıflattı. Ayrıca iki ülkenin birbirinden oldukça farklı taleplere sahip olması ve taviz vermemesi süreci uzatıyor. İstanbul’da müzakerelerin yeniden başlaması, hem esir takaslarının sürdürülmesi hem de barışa giden yolun yeniden açılması bakımından kritik bir diplomatik başarı olacaktır.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın basın toplantısında “adil ve kalıcı barışta ABD’nin de yer alması gerektiğine” yaptığı vurgu önemlidir. Sadece ABD’nin katılımı değil, liderler düzeyinde bir görüşme mekanizması oluşturulması, müzakerelerin teknik konuların ötesine geçip karar üretmesini sağlayabilir. Ancak bugün itibarıyla barışın kolay görünmediğini belirtmek gerekir. Türkiye iki tarafı masaya yeniden çekmek isteyen aktör konumundadır.
Türkiye–Ukrayna ticaret hacmi, savaşa rağmen olumlu seyir izlemektedir. 10 milyar dolarlık ticaret hedefi korunurken savaş sonrası dönemde Türkiye’nin Ukrayna’ya ihracatının arttığı görülüyor. Ekonomik açıdan Türkiye, savaş sonrası yeniden imar sürecinde öne çıkan ülkelerden biri olacaktır. Bu durum hem görüşmelerde dile getirilmiş hem de mevcut yatırımlarla desteklenmiştir. Türk şirketleri özellikle Ukrayna’nın enerjiye en çok ihtiyaç duyduğu dönemde yenilenebilir enerji yatırımları, jeneratör ve mobil enerji çözümlerine ağırlık vermiş durumda. Savaş sonrası bu yatırımların imar süreci kapsamında daha da hızlanması beklenmektedir. Bu tablo, Türkiye’nin savaş sonrası Ukrayna’da kilit ülkelerden biri olacağını net bir şekilde göstermektedir.
Zelenskiy, savunma sanayii işbirliği ve ortak üretim çalışmalarının hızlandırılacağını açıkladı. Türk Savunma Sanayii zaten Ukrayna sahasında aktif bir aktör. BAYKAR’ın Ukrayna’da açılması planlanan tesisi Rusya tarafından hedef alınmış olsa da çalışmalar sürüyor. 2022’deki geniş çaplı işgal sonrası ASELSAN, Ukrayna ordusunun NATO standartlarında yazılım tabanlı taktik telsizlerle donatılmasında öne çıkmıştı. İHA/SİHA sistemleri, akıllı mühimmatlar, hafif zırhlı araçlar, keşif-gözetleme ekipmanları ve elektro-optik sistemler iki ülke savunma ilişkilerinin güçlü alanlarını oluşturmaktadır.
Zelenskiy’nin ortak üretime yaptığı vurgu da önemlidir. Ukroboronprom ile TUSAŞ arasında nakliye uçağı tasarımı görüşmeleri yapılmış; HAVELSAN ile pasif algılayıcı sensör sistemleri üzerinde ortak üretim planları gündeme gelmiş; Motor Sich firmasıyla helikopter motoru üretim süreci için temas kurulmuştu. Savaşın etkisiyle Ukrayna bu alanda daha tecrübeli ve iş birliğine açık hale gelmiştir. Ayrıca deniz kuvvetleri alanında iş birliği stratejik öneme sahip olmaya devam ediyor. Türkiye, Ukrayna adına dört Ada Sınıfı korvet inşa ediyor. “Hetman İvan Mazepa” ve “Hetman İvan Vıhovski” denize indirildi ve bu gemiler ortak üretim niteliği taşımaktadır. Ukrayna’nın Karadeniz’deki askeri gücü açısından bu projeler son derece değerli bir konumdadır.
Ukrayna’nın sürekli vurguladığı güvenlik garantileri bağlamında Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi çerçevesindeki rolü ön plana çıkıyor. Ukrayna açısından en önemli güvenlik dayanaklarından biri Montrö’nün uygulanmasıdır. Türkiye bu konumuyla Karadeniz’de istikrarsızlığı doğrudan engelleyen bir güç olup Kiev’in güvenini kazanmıştır. Karadeniz ticaretinin sürdürülebilirliği de Türkiye’nin rolüne bağlıdır. Daha önce Tahıl Koridoru Anlaşması ile bunu sağlayan Türkiye, gelecekte Ukrayna’nın ihracat güvenliğinde de belirleyici olacaktır. Türkiye, Bulgaristan ve Romanya’nın oluşturduğu mayın temizleme görev gücü, ticaret yolları açısından kritik öneme sahiptir. Ayrıca Romanya’nın korvet talebi, Karadeniz güvenliği konusunda Türkiye ile artan iş birliği arayışının göstergesidir.
Zelenskiy ayrıca Türkiye’nin “Gönüllüler Koalisyonu” içinde etkin bir konum almasını beklediklerini açıkladı. Bu koalisyon, Ukrayna’nın savaş sonrası uzun vadeli güvenlik garantilerini sağlayacak kara, deniz ve hava unsurlarının konuşlandırılmasını hedefleyen Avrupa merkezli bir yapıdır. Ancak asker konuşlandırılması ve ABD’nin koalisyonda yer almaması önemli tartışma başlıklarıdır. Türkiye, koalisyon toplantılarına Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz ile katılmıştı. Rusya, koalisyona asker gönderimini meşru hedef ilan ederken, Fransa ve İngiltere bu konuda daha açık bir tutum sergilemektedir. Avrupa’da oluşmakta olan yeni güvenlik mimarisinde Türkiye’nin yer alması kritik bir ihtiyaçtır. Ukrayna’nın Türkiye’nin etkili olmasını istemesi de bu nedenle önemlidir; Türkiye güvenlik garantilerinin uygulanmasında belirgin bir rol üstlenecektir.
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
