Mustafa Metin KAŞLILAR
TUDPAM Başkan Yardımcısı
Lobicilik
Lobicilik, örgütlerin amaçlarını gerçekleştirmek için yasama ve yürütmeyi etkilemesi olarak nitelendirilebilir. Lobi faaliyetleri, çoğu zaman bu faaliyetlerin genel kabul gördükleri yerlerde bile hem kamuoyu hem de siyasal sistem tarafından kuşkuyla karşılanmaktadır. Bu şüphenin sebepleri, yetenekli grupların kamu olanaklarından hak etmedikleri ölçüde yararlanma düşüncesi ve bu grupların politikacı ve bürokratları görev ve yetkilerini kötüye kullanmaya itme endişesi olarak sıralanabilir. Örgütler veya bireyler çıkarlarına aykırı gördükleri hükümet düzenlemelerini yönlendirebilmek veya kendilerine ekonomik avantaj sağlamak için lobi yaparlar. Lobiciliğin diğer ülkelere nazaran Amerika’da gelişmesinin sebebi, ekonomik ve siyasi sistemin bu tür faaliyetlere daha elverişli olmasıyla açıklanabilir.
Lobiler, yasamanın yanı sıra gerektiğinde yürütmeye yönelik etkileme faaliyetinde de bulunmakta ve bunu gerçekleştirmek için birçok teknik ve yöntemler kullanmaktadırlar. Bu kapsamda yapılan tüm çalışmalar lobicilik, bu alanda çalışan kişiler lobici ve uygulanan tüm teknik ve yöntemler ise lobi faaliyeti olarak nitelendirilmektedir. Bir kimsenin lobici (profesyonel anlamda) olarak kabul edilmesi için, lobi faaliyetinde bulunduğu kişinin çıkarını gerçekleştirmek amacıyla zaman ayırması ve ona bu faaliyeti için ödeme yapılması gerekir.
Ermeni Diasporası ve Türk Algısı
Ermeni Diasporasının temelleri, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde atılmaya başlandı. Özellikle de I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi, Ermenilerin büyük bir nüfusa ve nüfuza sahip diaspora haline gelmelerine yol açtı. I. Dünya Savaşının başladığı 1914’ten, 1918’deki Mondros Mütarekesi’yle Osmanlı Devleti’nin müttefikler karşısında yenilgiyi kabul etmesine ve Kurtuluş Savaşı’nın başlayıp Lozan’da yeni Türk devletinin bütün milletler kabul edilmesinin yolu açılana kadar ki süreçte, Ermeni Diasporası özellikle de Anadolu’dan göç edenlerle asıl gücüne ulaştı. 1920’li yıllara gelindiğinde, Ermeniler tüm dünyaya yayılmış bir millet oldular. Bu tarihlerde Sovyet Ermenistan’ın da yaşayan Ermenilerin, dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan Ermenilere göre sayılarının daha az olduğu görülmekteydi. Ermeniler artık Ortadoğu, Avrupa, Afrika, Latin Amerika ve Kuzey Amerika’yı da içerisine alan birden fazla coğrafyada yaşar hale geldiler.
Diaspora Ermenilerinin, Türk algısı farklılıklar göstermektedir. Diaspora‘da yaşayan Ermenilerin bir kısmının Türklere bakışı, Türklerle Ermeniler arasındaki eski dostluğu sergiler niteliktedir. Türkiye’ye bakışları açısından ılımlı olarak nitelendirebilen bu Ermenilerin, radikal Ermenilerle birleştikleri husus Ermenilere “soykırım” yapıldığının her iki tarafça da kabul edilmesidir.
Diaspora Ermenileri, homojen bir yapıya sahip değillerdir. Aksine heterojen bir yapıya sahiptirler. Ermeni diasporası denildiği zaman bu diaspora içine Türkçe, Rusça, Fransızca, İngilizce, Arapça, Farsça gibi çok farklı dilleri konuşan bir milleti almaktadır. Ermeni dili olan Ermenice bile kendi içinde Doğu ve Batı Ermenicesi olmak üzere ikiye ayrılır. Diğer taraftan Diaspora Ermenileri, Ermenice öğretiminde de ciddi sıkıntılar yaşamaktadır. Ermeni çocukları, ister istemez yaşadıkları ülkelerin dillerini öğreniyorlar, konuşuyorlar. Bu durum Ermenilerin, Ermeniceden uzaklaşmalarına neden olmaktadır. Ermeniler arasındaki bölünmüşlük kendisini sadece dilde göstermez aynı zamanda mezhepsel anlamda da farklılıklar vardır. Ermenilerin tarihi mezhepleri Gregoryan’lıktır. Ermeniler Katolikliği, Ortodoksluğu ve Protestanlığı benimseyerek mezhepsel anlamda da birbirlerinden farklılaşmışlardır. Mezhepsel bölünmüşlüğün yanı sıra kilise ve laikler arasında da bölünmüşlük söz konusudur.
Diaspora Ermenilerinin Lobi Kuruluşları ve Faaliyetleri
Diaspora’da yaşayan Ermenilerin ilk lobi faaliyetleri Taşnak, Hınçak ve Ramgavar partileri ve bu partilerin üyeleri eliyle gerçekleşti. Bu partilerin öncülük yaptıkları lobi faaliyetleri, yine bu partilerin destekleriyle, zaman içinde doğrudan lobi kuruluşlarınca yürütülmeye başlandı ve başta Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinde olmak üzere çok sayıda irili ufaklı kuruluş ortaya çıktı.
Özellikle ABD’de birçok Ermeni lobi faaliyeti icra eden kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
ABD: Massachusetts Amerikan Ermeni Cumhuriyetçiler Kulübü, Amerikan Ermeni Cumhuriyetçiler Konseyi, Amerikan Ermeni Cumhuriyetçiler, Cumhuriyetçi Ermeniler Ulusal Kuruluşu, Amerikan Ermeni Sosyal Kulübü, Amerika Ermeni Asamblesi(Batı Bölgesi Bürosu ve Ermenistan Bürosu), Ermeni Forumu, Ermeni Ulusal Komitesi( Merkez, Batı Bölgesi, Doğu Bölgesi), San Francisco Ermeni Ulusal Komitesi.
Ermeni diasporası Rusya ve Fransa’da ciddi bir etkinlik gösterse de Amerikan siyasal sisteminin verdiği imkânlarla en organize ve etkili olduğu ülke ABD olarak değerlendirilmektedir. 1970’lerin başından itibaren Amerikan siyasetindeki etkisini artıran Ermeni lobisi, 1984 yılında Amerika’daki tüm Ermeni örgütlerinin Amerikan Asamblesi ismiyle bir çatı altında toplanmasıyla varlığını daha fazla hissettirir olmuştur. Bu ülkede 700.000 civarındaki nüfusları bir yana, Batı din ve kültürüne ait bir topluluk olarak nitelendirilmeleri, Amerikan toplumunca da desteklenmelerini sağlamıştır. Oldukça iyi organize olmuş bir yapı olarak nitelendirilen Ermeni lobisinin Amerikan Kongresi ile ilişkileri her zaman kuvvetli olmuştur. Maddi imkânları ve Amerika’daki nüfusları sınırlı olsa da Ermeniler bu durumu farklı özellikleriyle telafi etmişlerdir. Özellikle belli seçim bölgelerinde yoğunlaşmış olmaları ve seçim kampanyalarında bizzat görev alarak çalışmaları, Ermeni diasporasını ABD’de etkili bir topluluk hâline getirmektedir.
Ermeni lobilerinin temel görevi Amerika’daki Ermeni kültürünün gelişmesine yardımcı olmak, Ermeni toplumu ile Amerikan toplumu arasındaki kültürel, tarihî ve dinî konulardaki ilişkiyi sağlamak ve Amerika’daki Ermeni asıllı Amerikalıların siyasi sisteme tam katılımını gerçekleştirmektir.
İç politikaya yönelik bu çalışmalar ve düzenlenen kültürel etkinlikler dışında Ermeni lobisi, ABD Kongresi’ni dış politika kararları noktasında da etkilemeye çalışmaktadır. Bu alanda en fazla öne çıkan başlıklar şunlardır:
- Amerikan toplumunu Ermenilerin soykırıma uğradığına inandırmak
- Ermenistan’a her türlü ABD yardımını sağlamak ve ikili ilişkileri iyi seviyede tutmak
- Dağlık Karabağ sorununda Erivan’a ABD desteği sağlamak
- ABD ve Azerbaycan arasındaki olumlu ilişkiyi tersine çevirmek
- Türkiye ve ABD ilişkilerinin olumlu seyrini bozmak
- Rumlar ve Kürtler gibi etnik unsurlarla irtibat kurarak Türkiye’yi engellemek.
Sonuç
ABD’de Yaşayan Ermeni diasporası genel itibariyle belirli görevlere sahip ABD’nin iç ve dış politikayı etkilemeye çalışan ve Türkiye üzerinde bu sayede sürekli baskı yaratmaya çalışan gruplardır. Ermeni diasporası nüfusunu ABD’de etkin kullanmayı başarmış ve ABD Senatosunda dahi etkili bir lobi faaliyet grubu olarak yaşantısına devam etmektedir. Özellikle 24 Nisan’da lobi faaliyetleri sayesinde ABD’de Sözde Soykırım günü olarak tanıtımını yaptırmışlar. Ermeni lobisi, başta Yunan lobisi olmak üzere Uluslararası Af Örgütü, Uluslararası İnsan Hakları Örgütü ve Amerikan Kürt Ulusal Kongresi gibi örgütler ve bunlarla bağlantılı olan Kongre üyeleri tarafından da desteklenmektedir. Buna rağmen Ermeni lobisinin Amerikan dış politikası üzerindeki Türkiye’ye yönelik etkisi tartışmalıdır. Bununla birlikte, Ermeni iddialarının yıl dönümü olarak gösterilen 24 Nisan’da ABD Başkanı’nın kullanacağı ifadeler de farklı beklentiler yaratmıştır. 2006 yılında Kaliforniya eyaletinde alınan bir kararla 23-29 Nisan tarihleri arası “Sözde Ermeni Soykırımını anma haftası olarak kabul edilmiştir. Yine bazı eyaletlerde de benzer kararlar alınmıştır. Bir anlamda Ermeni lobisinin ABD dış politikasını Türkiye’ye yönelik etkileme konusunda istediği başarıyı elde edemediği ancak federe düzeyde önemli kararlar alınmasını sağladığı görülmektedir. Ermeni lobisi ayrıca Türkiye’nin dışında Azerbaycan’a yönelik de ciddi bir propaganda yürütmektedir. Ermeni lobisi, Rusya’da medya faaliyetleriyle Fransa ve ABD’de ise hem karar vericiler hem de kamuoyları üzerinde hâlen ciddi bir etkiye sahiptir.
Kaynakça
Aslan, Seyfettin. (2015). “Siyasal İktidarı Etkileme Yöntemlerinden Biri Olarak Lobicilik”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 23.
Çalışkan, Burak (2021). “Ermeni Diasporası ve Lobi Faaliyetleri”. İNSAMER.
Merdan, Ali Samir (2020). “The Factors Affecting The Success Of The Armenian Lobby In The United States”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve Siyasi Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 57.
Özocak, Özer (2015), “Diaspora Kavramı ve Ermeni Diasporası”, Erciyes Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi, Rapor 2.
Yıldırım, Zafer (2012). “U.S. Foreign Policy towards Azerbaijan: From Alliance to Strategic Partnership”, Alternatives, Cilt 11, Sayı 4.
