Afrika’da Arabulucu Aktör: Türkiye
Türkiye, özellikle son dönemlerde uluslararası ilişkilerde diplomasi ve arabuluculuk odaklı dış politika yaklaşımıyla dikkat çekmektedir. Bu kapsamda, Afrika kıtasında üstlendiği barış misyonları, bölgesel istikrarın sağlanması için atılan önemli adımlar arasında yer almaktadır. Somali ile Etiyopya arasındaki uzun süredir devam eden sorunların ve iç savaş kaynaklı çatışmaların çözümüne yönelik Türkiye’nin başarılı arabuluculuk girişimleri, Afrika’da barışçıl çözümler üretme kapasitesini ortaya koymuştur. Türkiye’nin bu süreçlerdeki rolü, tarihi bağlar, kültürel yakınlık ve kıtanın ihtiyaçlarına duyarlı bir yaklaşım sergilemesiyle daha da güçlenmektedir. Bu başarı, Türkiye’yi kıtadaki diğer krizlere de müdahil olmaya teşvik etmiş ve Sudan’daki iç savaşın çözümüne yönelik girişimlerini gündeme taşımıştır. Somali’den Sudan’a kadar uzanan bu çabalar, Türkiye’nin Afrika’da sürdürülebilir barış ve istikrarın tesisine katkıda bulunma hedefini ortaya koyarken, aynı zamanda Türkiye’nin küresel diplomasi sahnesindeki rolünü de pekiştiren kilit bir rol oynamasının da önünü açmaktadır.
Sudan’daki Krizin Arka Planı
Sudan’da devam eden iç savaşın temelleri, 2019 yılında Devlet Başkanı Ömer El Beşir’in devrilmesiyle atıldı. Sudan halkı, 30 yıl boyunca ülkeyi yöneten El Beşir’i halk ayaklanmasıyla iktidardan uzaklaştırarak demokrasi talebini dile getirdi. Bu sürecin ardından siviller ve askerler arasında ortak bir geçiş hükümeti kuruldu. Ancak bu yönetim modeli uzun ömürlü olmadığı gibi 2021 yılında Sudan Silahlı Kuvvetleri Başkanı General Abdulfettah el-Burhan, askeri bir darbe gerçekleştirerek tüm yetkiyi ele geçirmişti.Bu süreçte, “Hemedti” olarak bilinen General Muhammed Hamdan Dagalo liderliğindeki Hızlı Destek Güçleri (RSF), başlangıçta el-Burhan’a destek verdi. Ancak zamanla iki lider arasında, özellikle RSF’nin Sudan ordusuna entegre edilme süreci ve yeni yapıyı kimin yöneteceği konusunda ciddi anlaşmazlıklar çıktı. Mevcut krizdeki ana tartışma konularından biri, yaklaşık 100 bin kişilik RSF’nin orduya nasıl dahil edileceği ve bu birleşik gücün komutasının kime bırakılacağıydı. İki taraf arasındaki gerilim, 15 Nisan 2023’te başkent Hartum’da şiddetli çatışmalarla başlayan bir iç savaşa dönüştü. Sudan’daki bu kriz, 2019’daki halk ayaklanmasıyla başlayan ve darbe süreciyle derinleşen gerilimli siyasi geçiş döneminin acı bir sonucu olarak değerlendirilebilir.
Neden Türkiye Tercih Ediliyor ve Sudan Krizinde Ne Kadar Etkili Olabilir?
Son zamanlarda Türkiye, Afrika Boynuzu’nda önemli diplomatik başarılar elde eden bir ülke konumundadır. Özellikle Somali ile Etiyopya arasındaki deniz ve liman sorununu çözerek büyük bir başarıya imza atmıştır. Bölgedeki diğer krizleri de yakından takip eden Türkiye, bu başarıyı Sudan özelinde de sürdürmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 Aralık’ta General Abdulfettah el-Burhan ile bir telefon görüşmesi yaparak, Sudan yönetimi ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında arabuluculuk yapmak için devreye girmeyi teklif etmişti. Türkiye’nin arabuluculuk konusundaki başarısı, Sudan’daki iç savaş sürecinde hem El-Burhan yönetimi hem de BAE tarafından güvenilir bir ortak olarak kabul edilmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf, Türkiye’nin Somali’deki tarafsız duruşunun Sudan’daki barış çabalarında da avantaj sağlayacağını ifade ederek Türkiye’ye olan güvenini dile getirmiştir. Bu noktada, Türkiye’nin bölgedeki mevcut başarıları ve güvenilirliği, arabuluculuk sürecinde etkili olabileceği bir dizi faktörü ortaya koymaktadır.
İlk olarak, Türkiye’nin benimsediği tarafsız ve dengeleyici diplomasi modeli dikkat çekicidir. Sudan’daki krizde Türkiye, her iki tarafla da dengeli ilişkiler kurmuş ve bu sayede tarafsız, objektif bir arabulucu olarak güvenilirliğini artırmıştır. Bu durum, Türkiye’nin güçlü diplomatik kapasitesinin yanı sıra, çatışma çözümüne katkı sağlama noktasında önemli bir avantaj yaratmaktadır. Türkiye, Sudan’daki siyasi aktörler arasında bir denge oluşturarak, her iki tarafla da etkili müzakereler yürütme kapasitesine sahip olmuştur. Bu denge, Türkiye’nin Sudan’daki çözüm sürecinde etkin rol oynamasını sağlayan önemli bir unsurdur.
İkinci önemli faktör, Türkiye’nin bölgedeki insani yardım faaliyetleridir. Türkiye, Sudan’a yönelik insani yardım çabalarını artırmış ve bölgedeki en zorlu koşullarda yaşayan halklara destek olmuştur. Bu yardımlar, Türkiye’nin bölgedeki güvenilirliğini pekiştirirken, aynı zamanda tarafsız bir aktör olarak rolünü de güçlendirmiştir. Sudan’daki çatışma yalnızca diplomatik çözüm gerektiren bir mesele olmanın ötesinde, yerinden edilmiş halkın güvenli bir şekilde yerleştirilmesi ve insani yardımların etkin bir şekilde dağıtılması gibi daha geniş bir çabaya da ihtiyaç duymaktadır. Türkiye, bu bağlamda sadece barış sürecine değil, aynı zamanda insani krizle mücadeleye de önemli katkılar sunabilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye, Sudan’daki iç savaşın çözümünde kritik bir rol üstlenme potansiyeline sahiptir. Diplomatik yetenekleri, tarafsız duruşu, insani yardım faaliyetleri ve geçmişteki başarılı arabuluculuk deneyimleri, Türkiye’yi çözüm sürecinde güçlü bir aktör yapmaktadır. Türkiye, sadece Sudan’daki çatışmaya çözüm getirmeyi değil, aynı zamanda bölgedeki genel barış ve istikrarı sağlama amacını taşımaktadır.
Türkiye’nin Sudan’daki arabuluculuk çabaları, yalnızca bu ülkeyle sınırlı kalmayıp, Afrika kıtasındaki daha geniş barış misyonunun bir parçası olarak değerlendirilebilir. Sudan’daki çatışmanın çözülmesi, Türkiye’nin bölgedeki stratejik etkisini pekiştirecek ve Afrika’daki diplomatik rolünü güçlendirecektir. Bu süreç, Türkiye’nin kıta genelindeki barış çabalarına katkı sağlama hedefini bir adım daha ileriye taşıyacak ve onu Afrika’daki en önemli diplomatik oyunculardan biri haline getirebilme potansiyeli taşımaktadır.
Kaynakça
https://www.savunmatr.com/turkiye-sudandaki-barisa-liderlik-edecek/ (Erişim Tarihi: 06.01.2025)
https://www.bbc.com/turkce/articles/cp31g97xj4qo (Erişim Tarihi: 06.01.2025)
https://www.milliyet.com.tr/dunya/turkiye-devreye-girdi-20-aydir-suren-acimasiz-catismayi-cozeriz-7276283 (Erişim Tarihi: 06.01.2025)
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bae-turkiyenin-sudandaki-krizi-cozme-cabalarini-memnuniyetle-karsiladigini-duyurdu/3436804 (Erişim Tarihi: 06.01.2025)
https://medyascope.tv/2025/01/06/turkiye-somaliden-sonra-sudan-krizinde-de-arabulucu-oluyor/ (Erişim Tarihi: 06.01.2025)
