Bölgesel Rekabetin Merkezinde Doğu Akdeniz: Enerji İttifakları ve Jeopolitik Restorasyon

Doğu Akdeniz son yıllarda enerji kaynaklarının keşfi, deniz yetki alanı sınırlandırmaları ve bölgesel güç rekabetinin kesiştiği ‘stratejik jeopolitik’ alan olarak öne çıkmıştır. Hidrokarbon rezervlerinin ekonomik değerinin artması, bölge devletlerini hem uluslararası hukuk hem de güvenlik politikaları üzerinden yeniden konumlanmaya yöneltmiştir. Bu bağlamda Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (GKRY) Mısır ve İsrail ile geçmişte gerçekleştirdiği deniz yetki alanı anlaşmaları, Doğu Akdeniz’de oluşan yeni enerji-jeopolitik mimarinin temel bileşenleri arasında yer almaktadır.

Kasım 2025’te GKRY ile Lübnan arasında imzalanan ‘Deniz Yetki Alanı Demarkasyon Anlaşması’ ile bölgedeki rekabet ve işbirliği dinamiklerini yeniden gündeme taşımıştır. Bu gelişme, GKRY’nin enerji odaklı dış politika stratejisinin sürekliliğini yansıtırken, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) açısından hukuki ve jeopolitik tartışmaları derinleştirmiştir. Bölge, enerji güvenliği, siyasi ve güç dengelerinin kesiştiği çok katmanlı bir stratejik mücadele alanı olarak önemini korumaktadır. Bu bağlam da Doğu Akdeniz’de, son yıllarda yaşanan gelişmeler, bölgenin neden uluslararası politikanın en tartışmalı alanlarından biri hâline geldiğini açık biçimde göstermektedir.

Bölge devletlerinin enerji kaynaklarına erişim, deniz yetki alanlarını genişletme ve jeopolitik nüfuzlarını artırma hedefleri; hem işbirliklerini hem de çatışma potansiyelini aynı anda güçlendirmektedir. Bu çerçevede GKRY’nin Mısır ve İsrail’le daha önce yaptığı deniz yetki alanı anlaşmaları, yalnızca teknik sınırlandırma adımları değil, aynı zamanda bölgesel ittifak siyasetinin bir parçası olarak okunmalıdır. Bu adımlar, GKRY’nin uluslararası tanınırlığını güçlendirme ve AB’nin stratejik desteğini pekiştirme hedefiyle uyumlu bir siyasi çerçeve yarattığını düşünebilmekteyiz. Zira Türkiye ve KKTC açısından siyasi dışlanmışlık ve meşruiyet tartışmalarını derinleştirmekte olduğu görülmektedir. Böylece Doğu Akdeniz, enerji anlaşmaları üzerinden genişleyen fakat esasen siyasi konumlanmayı belirleyen çok katmanlı bir rekabet alanına dönüşmektedir.

Enerji güvenliği perspektifinden bakıldığında ise, Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon rezervlerinin ekonomik değerinin artması, ülkeleri yeni ihracat hatları belirlemeye ve bölgesel enerji ağlarında daha etkili olmaya yöneltmiştir. GKRY-İsrail-Mısır üçgeni, bu bağlamda enerji merkezli bir bölgesel yakınlaşma örneği sunmaktadır. Ancak bu süreç, Türkiye ve KKTC’nin dışlandığı bir model üzerinden ilerlediği için, bölgedeki stratejik dengelerde kutuplaşmayı derinleştirmiştir.

Uluslararası hukuk boyutunda ise MEB ve kıta sahanlığı tartışmalarının özellikle Kıbrıs sorunu ile iç içe geçmiş olması, anlaşmaların meşruiyetini sürekli tartışmalı kılmaktadır. Türkiye ve KKTC, GKRY’nin tek taraflı anlaşmalarının ada üzerindeki siyasi statüyü yok saydığını savunmaktadır. Buna karşılık GKRY ise AB üyeliği ve uluslararası tanınırlığa dayanarak bu anlaşmaları kendi egemenlik haklarının doğal bir uzantısı olarak sunmaktadır. Bu durum, hem hukuki hem siyasi düzeyde bir “rekabet alanı” yaratmaktadır.

Bölgesel güç politikaları açısından Doğu Akdeniz sadece kıyı devletlerinin değil, aynı zamanda AB, ABD ve Rusya’nın da dikkatle izlediği bir jeopolitik sahadır. Özellikle AB’nin enerji arz güvenliği hedefi, GKRY’nin bölgesel projelerine stratejik bir destek sağlamaktadır. Bu nedenle GKRY ile Lübnan arasında Kasım 2025’te imzalanan ‘Deniz Yetki Alanı Anlaşması’ yalnızca iki ülkenin çıkarlarını değil, aynı zamanda bölgedeki geniş güç dengelerini de etkileme potansiyeline sahiptir.

Türkiye açısından değerlendirdiğimiz de, GKRY–Lübnan deniz yetki alanı anlaşması, Doğu Akdeniz’de Türkiye ve KKTC’yi dışlayan yeni bir jeopolitik çerçeve oluşturma girişimi olarak değerlendirilmektedir. Ankara, GKRY’nin ada adına tek taraflı anlaşmalar yapmasının hem Kıbrıslı Türklerin meşru haklarını ihlal ettiğini hem de bölgesel dengeyi bozduğunu savunmakta; bu nedenle anlaşmayı “kabul edilemez” olarak nitelendirmektedir. Türk dış politikası, bu gelişmeyi deniz yetki alanları, enerji güvenliği ve Kıbrıs meselesinin kesişiminde stratejik bir meydan okuma olarak görmekte ve Doğu Akdeniz’de hem diplomatik hem de hukuki karşı adımlarla hak ve çıkarların korunacağını vurgulamaktadır.

Sonuç olarak, Doğu Akdeniz’de son yıllarda hızlanan enerji arayışları ve deniz yetki alanı düzenlemeleri, bölgesel aktörlerin dış politika yönelimlerini doğrudan dönüştürmüş; bölgeyi çok katmanlı bir güç mücadelesinin merkezine yerleştirmiştir. GKRY’nin Mısır, İsrail ve son olarak Lübnan ile yaptığı anlaşmalar, enerji eksenli yeni bir ittifak oluşturduğunu gösterirken, Türkiye ve KKTC açısından siyasi dışlanmışlık ve meşruiyet tartışmalarını derinleştiren bir jeopolitik tablo ortaya çıkarmaktadır. Bu süreç, Doğu Akdeniz’deki rekabetin yalnızca enerji kaynaklarıyla sınırlı olmadığını; bölgesel denge, uluslararası hukuk ve siyasi temsil meseleleriyle iç içe ilerlediğini göstermektedir. Dolayısıyla bölge, önümüzdeki dönemde de güç projeksiyonu, güvenlik hesapları ve diplomatik mücadeleler bağlamında uluslararası siyasetin kritik odaklarından biri olmaya devam edecektir.