TUDPAM Uzmanı
Kerkük’teki siyasi kriz bölgenin geleceği açısından kritik bir eşik olarak karşımıza çıkmaktadır. 18 Aralık 2023 tarihinde yapılan vilayet meclisi seçimlerinden sonra yaşanan gelişmeler Kerkük’ün etnik ve siyasi gerilimlerini yeniden gün yüzüne çıkarmıştır. Seçimlerin ardından yaşanan belirsizlikler ve anlaşmazlıklar, Kerkük’teki etnik gruplar arasındaki gerilimi daha da tırmandırmış ve vilayet meclisinin toplanamaması gibi yönetimsel sorunlara yol açmıştır.
18 Aralık 2023 tarihinde yapılan seçimlerde Kürtler 7, Araplar 6, Türkmenler 2 ve azınlık kotasından Babiliyon Hareketi 1 üye kazanmıştır. Bu sonuçlar, yerel yönetimin hiçbir etnik grup tarafından tek başına oluşturulamayacağını açıkça ortaya koymuştur.
Seçimlerin ardından 29 Ocak 2024’te yeni üyeler Kerkük Temyiz Mahkemesi hâkimi önünde yemin ederek görevlerine başlamış olmasına rağmen Kerkük Valiliği başta olmak üzere vilayetteki üst düzey pozisyonların paylaşımında yaşanan anlaşmazlıklar, vilayet meclisinin henüz toplanamamasına neden olmuştur. Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin girişimleri sonuç vermemiş, Kerkük bileşenleri arasındaki anlaşmazlıklar devam etmiş ve bu durum seçim sonuçlarının iptali ya da tekrarlanması ihtimalini gündeme getirmiştir. Yerel yönetimin kurulmasındaki başarısızlık, Kerkük’teki güvenlik risklerini artırmıştır. PKK’nın bölgede faaliyet gösterdiği ve terör olaylarının yaşandığına dair iddialar, yönetim boşluğunun yarattığı güvenlik zafiyetini gözler önüne sermiştir. Bu durum, yerel halkın güvenlik ve huzurunu tehdit ederken Kerkük’ün istikrarını da tehlikeye atmıştır.
10 Ocak 2024 tarihinde ITC (Irak Türkmen Cephesi) Başkanı Hasan Turan, altı maddeden oluşan “2024-2028 Kerkük Vizyonu”nu ortaya koymuştur. Kerkük Vizyonu girişimiyle tüm etnik grupların barış ve refah içinde yaşayabilmesi için adil çözümler sunmak amaçlanmıştır. Bu girişim; siyasi, idari, güvenlik ve sosyal konuları ele alarak Türkmen, Kürt, Arap ve Hristiyan topluluklar arasında toplumsal barışı ve ulusal ortaklığı teşvik etmiş ve yerel yönetim ile devlet kurumlarının yeteneklerini harekete geçirerek vatandaşlara en iyi hizmeti sunmayı hedeflemiştir. Bu vizyon içerisinde “dönüşümlü valilik” modeli ise mühim bir başlık olarak yer almış ve bu modelle vilayetin bileşenleri arasında adil bir yönetim dağılımı sağlanması amaçlanmıştır.
Kerkük’te bileşenler arasındaki sorunları çözmek ve vilayet meclisini oluşturmak için Sudani’nin kurduğu “Kerkük’ü Yönetme Koalisyonu” kapsamında Şubat-Mart 2024’te yapılan toplantılar, “dönüşümlü valilik” önerisi üzerinde bir uzlaşı arayışı içinde geçmiştir. Ancak Mayıs 2024’te yapılan toplantıda Hristiyan kotasından Babiliyon Hareketi lideri Reyyan Keldani’nin Hristiyanlar için de valilik talep etmesi anlaşmayı zorlaştırmış ve işleri tekrar çıkmaza sürüklemiştir. KYB’nin de (Kürdistan Yurtseverler Birliği) Keldani’yi desteklemesi, bu girişimin arkasında daha geniş bir siyasi strateji olduğunu göstermiştir. 9 Temmuz 2024’te Sudani tekrar bir çağrıda bulunmuş ve bunun üzerine vilayet meclisi seçimlerden yaklaşık yedi ay sonra 11 Temmuz’da ilk kez bir araya gelmiş, ancak yaşanan siyasi çekişmeler nedeniyle yeni vali ve vilayet meclis başkanı seçimi yine yapılamamıştır.
Irak Türkmen Cephesi (ITC) Milletvekili Erşad Salihi, Kerkük’ün yönetimiyle ilgili Türkmenlerin önerilerini ve mevcut siyasi durumu değerlendirmek için Anadolu Ajansı’na yaptığı konuşmada Türkmenlerin uzun yıllar Irak hükûmetleri tarafından ihmal edildiğini belirtmiş, kentin tarih boyunca Türkmen şehri olduğunu ve çeşitli dönemlerde demografik değişikliklere maruz kaldığını vurgulamıştır. Salihi, Türkmenlerin Kerkük yönetiminde daha fazla söz sahibi olmaları gerektiğini savunarak “dönüşümlü valilik” modelinin uygulanması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca Salihi, KYB ve KDP’nin kendi aralarındaki sorunları çözmeleri gerektiğini ve Türkmenlerin kent yönetiminden dışlanması durumunda sessiz kalmayacaklarını ifade etmiştir.
Kerkük’teki siyasi uzlaşının sağlanması hem yerel halkın güvenliği hem de Türkiye’nin bölgedeki stratejik çıkarları bakımından kritik bir öneme sahiptir. Bu yüzden Ankara, Türkmenlerin önerdiği “dönüşümlü valilik modelini” etnik gruplar arasında adil bir yönetim dağılımı sağlanması açısından önemli bir çözüm olarak, Irak Başbakanı es-Sudani ile beraber desteklemektedir. Ankara, Kerkük’teki gelişmeleri yakından takip etmekte ve bölgedeki Türkmenlerin haklarının korunması amacıyla diplomatik girişimlerini sürdürmektedir. Ayrıca Ankara’nın Kerkük’e yönelik politikaları, bölgesel istikrarın korunmasına ve Türkiye’nin uzun vadeli stratejik çıkarlarının güvence altına alınmasına odaklanmaktadır. Kerkük’teki yatırımların ve projelerin devamlılığı Türkiye’nin bölgedeki nüfuzunu pekiştirmekte ve Türkmenlerin haklarını savunma konusundaki kararlılığını göstermektedir. Bu çerçevede, Türkiye’nin diplomatik ve ekonomik araçlarını kullanarak Kerkük’teki istikrarı ve barışı desteklemesi bölgesel dinamikleri olumlu yönde şekillendirme potansiyeline sahiptir.
Kerkük’te adil ve kapsayıcı bir yönetim modeli oluşturulmadıkça bölgedeki istikrarsızlık ve güvenlik riskleri devam edecektir. “Dönüşümlü valilik” modeli gibi çözümler yerel yönetimin daha dengeli bir şekilde dağıtılmasını ve toplumsal barışın sağlanmasını hedeflemektedir. Ancak bu tür önerilerin hayata geçirilmesi tüm etnik grupların iş birliğine ve karşılıklı anlayışına bağlıdır. Türkiye’nin de desteklediği bu girişimlerin başarısı Kerkük’ün uzun vadeli istikrarı ve güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır. Kerkük’te siyasi uzlaşının sağlanması sadece yerel halkın refahını artırmakla kalmayacak, aynı zamanda Türkiye’nin bölgedeki stratejik çıkarlarını koruyacak ve PKK gibi terör örgütlerinin faaliyetlerini engelleyecektir. Bu bağlamda, Kerkük’teki tüm tarafların diyalog ve uzlaşı yolunu benimsemesi bölgenin huzur ve güvenliğine önemli katkılar sağlayacaktır.
Kaynakça
Haydar Karaalp, Irak Türkmen Cephesi Milletvekili Salihi’ye göre Kerkük’te “dönüşümlü vali” formülü istikrara katkı sunabilir, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/irak-turkmen-cephesi-milletvekili-salihiye-gore-kerkukte-donusumlu-vali-formulu-istikrara-katki-sunabilir/3285061, 25.07.2024, (Erişim Tarihi: 26.07.2024).
ITC Genel Başkanı Hasan Turan’dan Kerkük Vizyonu Girişimi, https://www.turkmenelitv.com/yazilar/itc-genel-baskani-hasan-turandan-kerkuk-vizyonu-girisimi, 10.01.2024, (Erişim Tarihi: 26.07.2024).
Selçuk Bacalan, Kerkük’te hükümet kurma krizi, https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/kerkukte-hukumet-kurma-krizi-4614906?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign, 15.04.2024, (Erişim Tarihi: 26.07.2024).
