5 Kasım’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kırgızistan’a gerçekleştirdiği devlet ziyareti, iki ülke arasında stratejik iş birliğini güçlendirmeye yönelik önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu ziyaret kapsamında, Kırgızistan ile Türkiye arasında geniş bir yelpazede anlaşmalar imzalanmış ve ikili ilişkilerin “Kapsamlı Stratejik İş Birliği” seviyesine çıkarılması kararlaştırılmıştır. Bu yeni iş birliği düzeyi, her iki ülkenin de uluslararası alandaki pozisyonunu güçlendirecek bir dizi politik, ekonomik ve güvenlik alanındaki anlaşmayı kapsamakta, bölgede istikrarın güçlendirilmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Ziyaret çerçevesinde imzalanan belgeler, ikili ilişkilerin çok boyutlu hale gelmesi açısından önemlidir. Güvenlikten ekonomiye, sağlıktan savunmaya, eğitimden kültüre uzanan bu anlaşmalar, Türkiye ve Kırgızistan’ın uluslararası sistemdeki yerini ve etki alanlarını daha da güçlendirme çabalarını göstermektedir. Ayrıca şu belgeler imzalanmıştır:
-Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında güvenlik alanında iş birliği anlaşması;
-Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında görsel-işitsel hizmetlerin ortak üretimi anlaşması;
-Recep Tayyip Erdoğan Kırgız-Türk Dostluk Hastanesi’nin ortak yönetimi ve Kırgız vatandaşlarının Türkiye’de tıp ve tıbbi uzmanlık alanlarında eğitim alması hakkında Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında anlaşma;
-Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında hayvan sağlığının korunması, hayvan ticareti ve hayvansal ürünler konularında anlaşma;
-Türkiye Cumhuriyeti Enerji Bakanlığı ile Kırgızistan Enerji Bakanlığı arasında enerji, enerji verimliliği ve enerji tasarrufu alanlarında iş birliği konusunda mutabakat zaptı;
-Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı ile Kırgızistan Ekonomi Bakanlığı arasında ürün güvenliği ve piyasa denetimi alanlarında iş birliği ve karşılıklı anlayış mutabakatı;
-Türkiye Cumhuriyeti Hazine Bakanlığı ile Kırgızistan Maliye Bakanlığı arasında mutabakat zaptı;
-Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı ile Kırgızistan Sağlık Bakanlığı arasında organ nakli alanında iş birliği protokolü;
-Türkiye Cumhuriyeti Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği ile Kırgızistan Güvenlik Konseyi Sekreterliği arasında mutabakat zaptı;
-Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı ile Kırgızistan Gümrük Hizmetleri arasında köpek eğitimi faaliyetlerinde personel eğitimi ve nitelik artırma konusunda iş birliği protokolü;
-Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi ile Kırgızistan Devlet ve Yerel Yönetim İşleri Devlet Ajansı arasında iş birliği ve mutabakat zaptı;
-Türkiye ile Kırgızistan Arşiv Hizmetleri arasında iş birliği protokolü;
-Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi ile Kırgızistan Merkez Bankası arasında mutabakat zaptı;
-Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı ile Kırgızistan Sosyal Çalışma Bakanlığı arasında göç alanında iş birliği mutabakat zaptı;
-Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında savunma sanayi alanında iş birliği anlaşması (Kırgızistan Savunma Bakanlığı tarafından);
-Türk hükümeti ile Kırgızistan Bakanlar Kurulu arasında Kırgızistan’ın Türkiye’ye olan dış borcunun silinmesi anlaşması;
-Türkiye Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ile Kırgızistan Mevduat Koruma Ajansı arasında mutabakat zaptı;
-Kırgızistan Enerji Bakanlığı ile Orta Asya Yatırım Holding A.Ş. arasında hidroelektrik santrallerinin inşası ve işletilmesi projelerinin uygulanmasına ilişkin çerçeve anlaşma.[1]
Türkiye ile Kırgızistan arasındaki güvenlik iş birliği anlaşmaları, Orta Asya’nın güvenlik dinamikleri açısından kritik bir öneme sahiptir. Özellikle bölgedeki jeopolitik rekabetin giderek arttığı bir dönemde bu iş birliği, terörle mücadele, sınır güvenliği, siber güvenlik ve istihbarat alanlarında ortak çalışmalar yürütülmesini sağlamaktadır. Böylece iki ülke de karşılıklı güvenlik risklerine karşı daha güçlü bir koruma sağlama amacı gütmektedir.
Sağlık ve eğitim alanlarında yapılan anlaşmalar,[2] toplumlar arası etkileşimi derinleştirmekte ve bu alanlardaki uzmanlık transferini kolaylaştırmaktadır. Özellikle Bişkek’te bulunan Kırgız-Türk Dostluk Hastanesi’nin ortak yönetimi ve Kırgız vatandaşlarının Türkiye’de medikal eğitim almasına olanak tanıyan anlaşma, hem halk sağlığı hem de sağlık çalışanlarının eğitimi açısından stratejik bir adım olarak öne çıkmaktadır. Bu iş birliği, Türkiye’nin sağlık alanında elde ettiği bilgi ve deneyimlerin Kırgızistan’a aktarılmasına ve iki ülkenin sağlık altyapısının geliştirilmesine katkıda bulunacaktır.[3]
Enerji alanında yapılan iş birliği anlaşmaları da iki ülke arasındaki ekonomik bağları güçlendirmektedir. Enerji verimliliği ve enerji tasarrufu gibi konular, Kırgızistan için sürdürülebilir kalkınmanın bir parçası olarak değerlendirilebilir. Bu bağlamda, hidroelektrik santrali projelerine yönelik çerçeve anlaşması, Kırgızistan’ın enerji bağımsızlığını artırma potansiyeline sahiptir. Türkiye, bu projelerle enerji alanında deneyimlerini Kırgızistan ile paylaşarak, Kırgızistan’ın altyapı gelişimine destek sağlayacak ve Orta Asya enerji piyasasındaki konumunu güçlendirecektir.
Özellikle Kırgızistan’ın Türkiye’ye olan dış borcunun bir kısmının silinmesi,[4] Kırgızistan ekonomisi açısından önemli bir kazanım olarak değerlendirilmektedir. Bu adım, Kırgızistan’ın finansal yükünü hafifletecek ve mali istikrarını artırmasına katkı sağlayacaktır. Türkiye, bu adımla ekonomik yardımlar aracılığıyla Kırgızistan’ın ekonomik gelişimini destekleyerek, bölgedeki nüfuzunu da artırmayı hedeflemektedir.
Kültürel iş birliğine yönelik anlaşmalar, iki ülkenin tarihsel bağlarını ve ortak kültürel mirasını güçlendirmekte, halklar arasında daha derin bir yakınlaşmayı hedeflemektedir. Arşiv belgelerinin karşılıklı olarak paylaşılmasını öngören protokol, her iki ülkenin tarihsel araştırmalarını destekleyecek ve ortak kültürel mirasın korunmasına katkı sunacaktır.[5] Ayrıca, kamu personelinin eğitimi, göç ve iş gücü yönetimi gibi alanlarda yapılan anlaşmalar, devlet yönetiminde karşılıklı bilgi paylaşımını artırarak kurumsal kapasitenin geliştirilmesine olanak tanımaktadır.
Son olarak, bu ziyaretin diplomatik boyutu, Kırgızistan ve Türkiye’nin uluslararası alanda artan önemini göstermektedir. Türkiye, Orta Asya ile bağlarını güçlendirme stratejisini yürütürken Kırgızistan ile olan ilişkisini daha da derinleştirerek bölgedeki nüfuzunu artırmaktadır. Kırgızistan ise Türkiye ile kurduğu bu stratejik ortaklık sayesinde uluslararası ilişkilerde daha aktif bir rol üstlenme kapasitesini geliştirecektir.
Özetle, Türkiye-Kırgızistan ilişkilerinin Kapsamlı Stratejik İş Birliği seviyesine yükseltilmesi, bölgesel güvenlik, ekonomik büyüme ve kültürel iş birliği hedeflerine ulaşmada büyük bir ivme kazandıracaktır. Bu iş birliği hem Orta Asya’da hem de küresel arenada iki ülkenin daha sağlam bir stratejik duruş elde etmesine olanak sağlayacak ve karşılıklı çıkarlar doğrultusunda bir güç birliği yaratacaktır.
Kaynakça
[1] https://economist.kg/vlast/2024/11/05/kyrghyzstan-i-turtsiia-podpisali-riad-soghlashienii-dlia-rasshirieniia-vzaimodieistviia-spisok/
[2]https://24.kg/kyrgyzcha/310365_kyirgyizstan_menen_turkiyanyin_ortosunda_kanday_dokumentterge_kol_koyuldu_tizme/
[3] https://vesti.kg/obshchestvo/item/131883-meditsinskaya-pomoshch-ot-turtsii-druzhba-dorozhe-deneg.html ; https://kyrtag.kg/ru/news/ministry-zdravookhraneniya-kyrgyzstana-i-turtsii-obsudili-prioritety-sotrudnichestva-
[4] https://rus.azattyk.org/a/33188398.html
[5] https://www.akchabar.kg/ru/news/kirgizstan-i-turtsiya-budut-sotrudnichat-v-sfere-v-arkhivnoj-oblasti-mfojosmmlmlkpamh
Fotoğraf: Anadolu Ajansı
