Türkiye, Doğu Afrika’daki siyasi ve askeri gerilimleri yatıştırmak amacıyla üstlendiği arabuluculuk rolüyle uluslararası diplomasideki etkisini artırmaya devam ediyor. Özellikle Somali ve Etiyopya arasındaki tansiyonu düşürmeye yönelik Ankara’da düzenlenen üçlü müzakereler, Türkiye’nin Afrika stratejisini ve bölgedeki uzun vadeli hedeflerini anlamak açısından önemli ipuçları sunuyor. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, iki ülke dışişleri bakanını önce 1 Temmuz 2024’te, daha sonra da 12-13 Ağustos’ta Ankara’da bir araya getirdi. İkinci tur görüşmeleri sonrası yaptığı açıklamada Bakan Fidan, “Taraflar arasında bazı temel ilkeler ve spesifik unsurlar üzerinde önemli yakınlaşma sağlandı. Bu bakımdan kayda değer bir ilerleme sağlandı” açıklamasını yaptı. Bu müzakerelerin devamı niteliğinde gerçekleşecek üçüncü tur görüşmeleri için ise 17 Eylül’de Ankara’da yeniden bir araya gelineceği de duyuruldu.
Gerginliğin Tarihsel ve Stratejik Bağlamı
Ocak 2024’te Etiyopya’nın Somaliland ile imzaladığı anlaşma, Somali’nin egemenliğini tehdit ettiği gerekçesiyle iki komşu ülke arasında ciddi bir krize yol açtı. Anlaşma, denize kıyısı olmayan Etiyopya’nın Akdeniz’e bakan kıyı şeridindeki 20 kilometrelik bir alanı askeri ve ticari amaçlarla kullanmasını öngörüyor. Etiyopya’nın bu hamlesi, Somali tarafından egemenliğin ihlali ve toprak bütünlüğüne yönelik bir tehdit olarak algılandı. Somali’nin bu anlaşmaya karşı sert tepkisi, Mogadişu’daki Etiyopya büyükelçisinin sınır dışı edilmesi ve Somaliland ile Puntland’daki Etiyopya konsolosluklarının kapatılmasıyla sonuçlandı.
Somaliland’ın 1991 yılında Somali’den bağımsızlığını ilan etmesine rağmen uluslararası toplum tarafından tanınmaması, bu bölgenin statüsünü karmaşık hale getiriyor. Merkezi hükümetin Somaliland üzerindeki kontrolünü yitirmesi, bu bölgenin fiili olarak bağımsız bir yapı gibi hareket etmesine yol açtı. Etiyopya’nın, Eritre’nin bağımsızlığı sonrasında denizlere olan erişimini kaybetmesi, bu ülkeyi yeni stratejik deniz bağlantıları aramaya iten en önemli faktörlerden biri olarak öne çıkıyor.
Türkiye’nin Arabuluculuk Çabalarının Kapsamı
Türkiye, Somali ve Etiyopya arasındaki bu gerilimi çözmek amacıyla her iki ülkenin ihtiyaç ve endişelerini dikkate alan bir yaklaşım geliştirdi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın Somali ve Etiyopya Dışişleri Bakanlarıyla ayrı ayrı gerçekleştirdiği görüşmeler, Türkiye’nin tarafsız ve yapıcı bir arabulucu olarak rolünü pekiştirdi. Bu süreçte Türkiye’nin, Somali’nin toprak bütünlüğünün tanınması karşılığında Etiyopya’nın Somali üzerinden denizlere erişimini sağlayacak bir anlaşma önerdiği belirtiliyor. Bu öneri, Türkiye’nin bölgesel krizlere yönelik pragmatik ve dengeleyici diplomatik stratejisini yansıtıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın hem Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed hem de Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile gerçekleştirdiği telefon görüşmeleri, Türkiye’nin bu süreçteki liderlik rolünü gözler önüne seriyor. Etiyopya’nın, Somali ile yaşadığı bu krizin çözümü için Ankara’nın desteğini talep etmesi, Türkiye’nin bölgedeki diplomatik nüfuzunu artıran önemli bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
Türkiye’nin Afrika’daki Stratejik Hedefleri
Türkiye’nin, Somali ve Etiyopya ile ilişkileri, ekonomik, askeri ve diplomatik boyutlarda derinleşmeye devam ediyor. Türkiye, özellikle Somali’de büyük altyapı projeleri ve sosyal yatırımlar gerçekleştirerek, bu ülkeyle güçlü bir stratejik ortaklık kurdu. 2017 yılında Mogadişu’da açılan Türkiye’nin yurt dışındaki en büyük askeri üssü, Somali’deki güvenlik mimarisine önemli katkılarda bulunuyor. Ayrıca Türkiye’nin Somali kıyılarında petrol ve gaz arama faaliyetlerine yönelik imzalanan anlaşmalar, iki ülke arasındaki ilişkilerin ekonomik boyutunu da güçlendiriyor.
Somali, Türkiye için sadece bir müttefik değil, aynı zamanda Afrika Boynuzu’ndaki jeopolitik etkinliğini artırmak için bir kapı niteliğinde. Türkiye, bu ülkeye yaptığı yatırımlarla bölgede istikrarı sağlama ve kendi güvenlik çıkarlarını koruma çabalarını birleştiriyor. Somali ile kurulan bu yakın ilişki, Türkiye’nin Afrika kıtasındaki stratejik önceliklerini de yeniden tanımlıyor.
Etiyopya ile ilişkilerde ise Türkiye, ticaret ve yatırım alanlarında iş birliğini derinleştirmeye odaklanmış durumda. Etiyopya’nın denizlere erişim arayışı, Türkiye için Afrika Boynuzu’ndaki stratejik dengeyi etkileme potansiyeli taşıyan bir gelişme olarak değerlendiriliyor. Türkiye’nin Etiyopya ile olan ilişkilerini Somali üzerinden yeniden tanımlaması, bölgedeki stratejik çıkarlarını koruma açısından büyük önem taşıyor.
Türkiye’nin Bölgesel Diplomasi Vizyonu
Türkiye’nin Somali-Etiyopya gerginliğine yönelik diplomatik girişimleri, Türkiye’nin Afrika’daki daha geniş bir vizyonunun parçası olarak görülmelidir. Türkiye, Afrika kıtasında artan etkisini pekiştirmek için bölgesel krizlerde aktif bir rol üstleniyor. Bu süreçte, Türkiye’nin dengeleyici ve arabulucu rolü, bölgedeki istikrarın sağlanması için hayati öneme sahip. Türkiye’nin bu girişimi, aynı zamanda Afrika kıtasındaki daha geniş çaplı güvenlik ve iş birliği girişimlerinin de bir parçası olarak değerlendirilebilir. Türkiye, bu tür krizlerde arabuluculuk yaparak, Afrika’daki diplomatik varlığını güçlendirmeyi ve bölgedeki güvenilir bir partner olarak konumunu sağlamlaştırmayı hedefliyor.
Sonuç ve Değerlendirme
Türkiye’nin Somali ve Etiyopya arasındaki gerginliği çözmeye yönelik diplomatik girişimleri, Ankara’nın uluslararası arenadaki artan etkinliğini ve Afrika kıtasındaki stratejik hedeflerini açıkça ortaya koyuyor. Türkiye, bu süreçte yalnızca iki ülke arasındaki anlaşmazlığı çözmeyi değil, aynı zamanda Afrika Boynuzu’nda kalıcı bir barış ve istikrar sağlama amacı güdüyor. Bu, Türkiye’nin Afrika kıtasında oynadığı rolün genişlemesi ve derinleşmesi açısından kritik bir fırsat sunuyor.
Türkiye’nin bu arabuluculuk çabaları, aynı zamanda bölgedeki diğer ülkeler için de bir örnek teşkil edebilir. Türkiye, Afrika’daki krizlere yönelik proaktif diplomasi anlayışıyla, barış ve güvenlik konularında sorumlu bir aktör olarak konumunu güçlendirmeyi hedefliyor. Bu durum, Türkiye’nin Afrika ülkeleri nezdinde güvenilir bir ortak olarak algılanmasını sağlayarak, gelecekteki iş birliği ve yatırım fırsatlarını artırabilir.
Ancak bu süreçte Türkiye’nin karşılaşabileceği zorluklar da göz ardı edilmemelidir. Somali ve Etiyopya arasındaki anlaşmazlık, tarihi ve siyasi bağlamı itibarıyla oldukça karmaşık bir sorundur. Türkiye’nin bu krizde başarılı olması, yalnızca iki taraf arasında geçici bir barış sağlamaktan ziyade, kalıcı ve sürdürülebilir bir anlaşmanın zeminini oluşturmasına bağlıdır. Bu da uzun vadeli stratejik düşünmeyi, sabırlı diplomatik çabaları ve taraflar arasında güven inşa etmeyi gerektirecektir.
Türkiye, Afrika Boynuzu’ndaki bu kritik süreçte elde edeceği başarı ile yalnızca bölgedeki nüfuzunu pekiştirmekle kalmayacak, aynı zamanda Afrika’daki uzun vadeli hedeflerine ulaşma konusunda da önemli bir avantaj elde edecektir. Türkiye’nin bu süreçteki başarısı, gelecekteki diplomatik girişimlerine ve Afrika kıtasındaki etkinliğine yön verecek temel bir etken olacaktır. Bu bağlamda, Türkiye’nin bölgedeki diplomatik girişimleri ve elde edeceği sonuçlar dikkatle izlenmeli ve değerlendirilmelidir.
Kaynakça
Ankara’daki Etiyopya-Somali görüşmelerinin ikinci turu tamamlandı, https://www.ntv.com.tr/turkiye/ankaradaki-etiyopya-somali-gorusmelerinin-ikinci-turu-tamamlandi,NrUtqChGoUqX-Sjmk-hlTw, 13.08.2024, (Erişim Tarihi: 14.08.2024).
Ethiopia is Free to Have Access to Sea, Says Somalia President, https://www.garoweonline.com/en/news/somalia/ethiopia-is-free-to-have-access-to-sea-says-somalia-president, 25.06.2024, (Erişim Tarihi: 14.08.2024).
Somali-Etiyopya görüşmeleri: Türkiye nasıl arabulucu oldu, sorun çözülebilir mi?, https://www.bbc.com/turkce/articles/cpw8xl54vj4o, 13.08.2024, (Erişim Tarihi: 14.08.2024).
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Türkiye, Etiyopya ve Somali arasındaki gerginliği azaltmak için yeni tur görüşmelere ev sahipliği yaptı, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/dis_basinda_turkiye/detay/turkiye-etiyopya-ve-somali-arasindaki-gerginligi-azaltmak-icin-yeni-tur-gorusmelere-ev-sahipligi-yapti, 13.08.2024, (Erişim Tarihi: 14.08.2024).
