Fatmanur Taşçı
TUDPAM Araştırmacısı
Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde Türkiye’nin ilk diplomatik temas kurduğu ülkelerden biri olan Venezuela ile ilişkiler, 1950 yılına kadar uzanmaktadır. İki ülke son yıllarda siyasi ve ekonomik alanlarda giderek artan bir iş birliği içine girmişlerdir. Bu iş birliği, iki ülkenin de küresel güç dengeleri içindeki konumlarını güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye’nin Karakas’ta bir büyükelçilik ile Maracaibo’da fahri bir konsolosluğu bulunurken, Venezuela’nın Ankara’da bir büyükelçiliği ve İstanbul’da bir başkonsolosluğu bulunmaktadır.
Venezuela, Latin Amerika’daki diğer ülkelerle benzer zorlukları paylaşmış ve bağımsızlık mücadelesi vermiştir. İspanyol sömürgeciliği altında uzun yıllar kalan Venezuela, bağımsızlık sürecini yaşamış ve sonrasında iç siyasi dalgalanmalarla mücadele etmiştir. Türkiye’nin Venezuela’nın içinde bulunduğu bu zor durumlar karşısında destekleyici bir tutum sergilemesi iki ülkenin diplomatik ilişkilerini güçlendirmiştir.
Coğrafi uzaklık ve iki ülkenin daha çok kendi coğrafyaları üzerinde yoğunlaşması nedeniyle ilişkiler uzun süre sınırlı kalmıştır. Ancak son dönemlerdeki gelişmeler ve üst düzeyli karşılıklı ziyaretlerle ilişkiler gelişmeye başlamıştır. Türkiye ve Venezuela arasında devlet başkanlığı seviyesinde yapılan ilk resmî ziyaret, Ekim 2017 tarihinde Venezuela Devlet Başkanı Nicolás Maduro’nun Türkiye’yi ziyaret etmesiyle gerçekleşmiştir. Bu ziyarette Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro, Türkiye’nin dünya genelinde önemli bir rol oynadığını ve büyük bir potansiyele sahip olduğunu vurgulamıştır.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığı döneminden bu yana kıtaya gösterdiği özel ilgi ve üst düzey ziyaretleri, ilişkilerin stratejik ortaklığının derinleşmesine katkı sağlamıştır. Bu stratejik ortaklık, iki ülkenin birbirine destek vermesi ve iş birliği yapması açısından önem arz etmekte olup Türkiye ve Venezuela’nın Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası kuruluşlarda sık sık ortak tavır sergiledikleri görülmektedir. Özellikle Filistin meselesi gibi bölgesel konularda birlikte hareket etmeyi amaçlamaktadırlar.
Venezuela, yaşadığı ekonomik krizle dünya gündemine gelmiş olsa da Türk iş dünyasının son yıllarda burada önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bunun nedeni Venezuela’daki ekonomik toparlanma ve Türkiye’ye yönelik pozitif yaklaşımın, Türk iş insanları için büyük fırsatlar sunmasıdır. Özellikle Türk ihracatının artması ve iki ülke arasındaki ticaret hacminin büyümesi hedeflenmektedir. Venezuela, dünyanın en büyük petrol rezervine sahip ülkelerden biridir. Ayrıca doğal gaz ve altın madeni gibi zengin doğal kaynaklara sahiptir. Bu açıdan Venezuela, Türk iş insanları için çekici bir pazar olarak görülmektedir. Bununla beraber Türkiye’nin enerji ihtiyacını karşılamak için Venezuela ile enerji alanında iş birliği yapması, Türkiye’nin enerji güvencesini artırabilir olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD), 2018 yılında Karakas’ta Latin Amerika’daki ilk temsilciliğini açmıştır. Bu temsilcilik, Türk iş dünyasının Venezuela’daki faaliyetlerini desteklemektedir.
Venezuela’nın zengin doğal kaynakları ve Türkiye’nin geniş tüketim pazarı, bu ticari ilişkilerin temelini oluşturmakta olup iki ülke arasındaki ticaret hacmi, 2021 yılında 852,2 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. Türkiye’nin Venezuela’ya ihracatı, 2019 yılında ilk kez ithalatını geçmiş ve bu durum, iki ülke arasındaki ticaret dengesinin lehine bir değişiklik olarak kaydedilmiştir. Ayrıca belirtmek gerekir ki iki ülke arasında imzalanan anlaşmalar, özellikle gıda, sanayi ve inşaat sektörlerinde gümrük vergisi avantajları sağlamış ve Venezuela’dan ithal edilecek peynir, yulaf, pirinç, yer fıstığı, bazı tohumlar, çikolata ve kakao içerin ürünlere belirli bir miktara kadar gümrük vergisi uygulanmayacağı açıklanmıştır. 17 Mayıs 2018 tarihinde imzalanan ve 21 Ağustos 2020 tarihinde yürürlüğe giren Türkiye Cumhuriyeti ile Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti arasındaki “Ticaretin Geliştirilmesi Anlaşması” bu antlaşmaların bir örneğini teşkil etmektedir.
Türkiye, Venezuela’nın ihracat yaptığı ülkeler sıralamasında 2021 yılında Çin’in ardından 2’nci, 2022 yılının ilk yarısı itibarıyla ise, 1’inci sırada yer almıştır. Bu durum, Türkiye’nin Venezuela ile olan stratejik ilişkilerine verdiği önemi göstermektedir.
Sonuç olarak diplomatik ilişkiler iki ülkenin birbirini anlaması, iş birliği yapması ve uluslararası arenada birlikte hareket etmesi için kritik rol oynamakta olup 28 Temmuz’da Venezuela’da yapılacak olan devlet başkanlığı seçimleri, ülkenin geleceği açısından kritik bir öneme sahiptir. Seçimlerin sonucu hem iç politikada hem de uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı olabilir. Türkiye ile Venezuela arasındaki mevcut ilişkilerin devamı ve gelişimi, seçim sonuçlarına bağlı olarak yeni bir yön alabilir.
