Yasin Karaman
TUDPAM Araştırmacısı
Haber
“Cumhurbaşkanı Erdoğan ilk kez ABD Başkanı Joe Biden’ın konuğu olarak Washington’a resmi bir ziyaret gerçekleştirecek. Ziyaret için planlanan tarih 9 Mayıs olarak belirlendi. Seçim sonrasında beklenen Irak ziyareti için ise 22 Nisan tarihi öne çıkıyor.”. Habertürk
TUDPAM Haber Analiz
31 Mart 2024 yerel seçimleri sonrası gerçekleştirilecek olan bu iki ziyaret Türkiye’nin iki ülke ile ilişkilerinde birtakım ilerlemeler sağlayabilir.
ABD
Pandemi sonrası mevcut konjonktürde uluslararası toplumda öne çıkan ve devletlerin kamuoyunda yankı bulan başlıca iki olayın ilki 24 Şubat 2022 yılında başlayan Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri operasyonlarıyken diğeri 7 Ekim 2023 tarihinde başlayan Hamas- İsrail arasında çatışmalar ve İsrail’in Gazze halkına yönelik saldırıları olmuştur. Rusya’nın askerî operasyon başlatması ile NATO’nun önemi tekrar hatırlanmış ve Türkiye’nin NATO’daki konumunun önemi tekrar gün yüzüne çıkmıştır. Öyle ki 12-13 Temmuz 2023 tarihleri arasında NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi kapsamında, Türkiye ile ABD ve AB’nin önde gelen devletleri arasında ikili görüşmeler yapılmıştır. Analiz kapsamında, Türkiye ve ABD arasında yapılan ikili görüşmede Erdoğan, “Görüşmede, Türkiye ve ABD arasındaki siyasi, ekonomik ve ticari ilişkiler, güvenlik alanındaki iş birliği imkanları ve bölgesel konular ele alındı.” açıklamasında bulunmuştur.
Erdoğan’ın ABD ziyareti ise Birleşmiş Milletler (BM) 78. Genel Kurulu’na katılmak amacıyla gittiği ABD’de, 16-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleşmiştir. Erdoğan, genel kurulda yaptığı konuşmada ‘Yüzyılın Felaketi’ olan 6 Şubat 2023 depreminde Türkiye’ye verilen destekler için teşekkürlerini bildirmiştir. Konuşmasının devamında ise dünyadaki sorunlardan bahsetmiş ve Türkiye’nin bölgedeki konumuna ve bölgesel sorunların çözümüne yönelik tezlere değinmiştir. Filistin İsrail arasındaki soruna değinerek “Ortadoğu’ya kalıcı barışın gelebilmesi ancak Filistin-İsrail sorununun nihai bir çözüme kavuşturulmasıyla mümkündür.” ifadesini kullanmıştır.
Ancak ABD ile Türkiye arasında gelişen bu olumlu hava 7 Ekim 2023 tarihinde başlayan Hamas-İsrail çatışması ile dağılmaya başlamıştır. İki ülkenin de farklı tezleri savunması bu dağılmaya sebep olmuştur.
Nitekim 7-8 Mart 2024 tarihlerinde, sayın Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ABD’ye ziyaret gerçekleştirmiş ve bu ziyaret sırasında Türkiye-ABD Stratejik Mekanizma Toplantısı düzenlenmiştir. Bu toplantı sonucu yapılan ortak açıklamada Bakan Fidan ve Bakan Blinken ortak hedefleri ilerletmek üzere olumlu, ileriye dönük, stratejik bir vizyon oluşturmak için Stratejik Mekanizmayı kullanma fırsatını memnuniyetle karşıladıklarını belirtmişlerdir.
Taraflar Türkiye-ABD stratejik ilişkilerinin ilerlemeye devam etmesini dilemekte ve ikili temasların artmasından memnuniyet duymaktadırlar.
Habertürk’ün yayınladığı bir habere göre, 9 Mayıs 2024 tarihinde gerçekleştireceği ziyareti ile Erdoğan ilk kez ABD başkanı Joe Biden’ın konuğu olacaktır. Bu ziyarette iki ülkenin temasta bulunacağı öncelikli konunun İsrail’in Gazze halkına yönelik saldırıları olması beklenmektedir. Bunun haricinde konuşulması beklenen konular ise, F-16 alım-satımı, NATO’nun önemi ve terör örgütleriyle mücadelede ikili iş birliğidir.
Irak
Habertürk’te yayınlanan bir habere göre 9 Mayıs 2024 ABD ziyaretinden önce 22 Nisan 2024 tarihinde Irak ziyareti gerçekleşecektir. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir önceki Irak ziyareti, Irak başbakanının göreve geldiği dönemde gerçekleşmiştir. Bu ziyaretten önce 13 Mart 2024 tarihinde Dışişleri Bakanı Irak ziyaretini gerçekleştirmiş, 19 Aralık 2023 tarihinde ise Irak Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Sayın Fuad Hüseyin ülkemizi ziyarette bulunmuştur.
19 Aralık 2023 görüşmesi sonrası yapılan ortak sonuç bildirgesinde Irak’ın siyasi birliği, egemenliği ve toprak bütünlüğüne atfedilen müşterek önem teyit edilmiştir. Taraflar ayrıca, iki ülke arasındaki güvenlik iş birliği çerçevesinde PKK’nın oluşturduğu tehditleri de ele almışlardır. Taraflar; bölgesel güvenlik, istikrar ve refahın ortak stratejik bir vizyon çerçevesinde ticaret, yatırım, ulaştırma, altyapı gibi iş birliği alanlarında sağlanacak ilerlemeyle mümkün olacağının altını çizmişlerdir. Bu bağlamda Irak’ın ve bölgenin kalkınmasına katkı sağlayacağı değerlendirilen Kalkınma Yolu Projesinin bir an evvel hayata geçirilmesi için atılması gereken adımlar istişare edilmiştir. Bu görüşmelerin devamı olan 13 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirilen görüşmede de her iki tarafın da Irak’ın siyasi birliğine, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne verdiği önem vurgulanmıştır. Taraflar ayrıca PKK’nın Türkiye ve Irak için güvenlik tehdidi teşkil ettiğinin altını çizmişler ve söz konusu örgütün Irak topraklarında mevcudiyet göstermesinin Irak Anayasası’nı ihlal ettiğini belirtmişlerdir. Türkiye, Irak Ulusal Güvenlik Konseyi tarafından PKK’nın Irak’ta yasaklı bir örgüt olduğu yönünde alınan kararı memnuniyetle karşılamıştır. Taraflar, Irak topraklarını kullanarak Türkiye’yi hedef alan örgüt ve uzantılarına yönelik alınması gereken önlemler konusunu istişare etmişlerdir.
Türkiye ve Irak arasındaki önemli güncel gelişmeler Irak’ın PKK’yı yasaklı örgüt olarak ilan etmesi ve Kalkınma Yolu projesinin istişare edilmesi olarak özetlenebilir. Erdoğan’ın nisan ayında gerçekleştireceği resmî ziyaret ile Türkiye–Irak ilişkilerinin üç ayağı tamamlanmış olacak ve aralık-mart-nisan aylarında gerçekleşen ziyaretler sonucunda PKK’ya karşı ortak tavır sergilenmesi ve Kalkınma Yolu projesine değinilmesi beklenecektir.
Kaynakça
Türkiye – ABD ve Türkiye- Irak 2023 arası ilişkileri incelemek için bknz: https://setav.org/assets/uploads/2024/01/2023teTr.pdf
