Gizem ÇALIK
Bursa Uludağ Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler
Türkiye ve Rusya tarih boyunca karmaşık ilişkiler içerisinde olmuş iki önemli devlettir. İki ülke farklı coğrafyalarda yer almış olsa da uluslararası ilişkilerde birçok ortak noktaya sahip olmuşlardır. Bu çalışmada da Türkiye-Rusya ilişkilerinin bugünkü durumunu kısaca belirtilmiş ve geleceği ile ilgili çıkarımlarda bulunulmuştur.
Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilerin karmaşıklığı, birçok farklı boyutta ve düzeyde oynanan bir sahne gibi görülmektedir. Her ne kadar Ukrayna meselesi ön planda olsa da, bu ilişkinin ikili boyuttan çok daha fazla bölgesel ve küresel etkileri olduğu açıkça gözükmektedir. İki ülke arasında liderler, tüm bu farklı sorunlara rağmen düzenli iletişim içerisinde bulunmaktadırlar.
Elbette ki Ukrayna, iki ülke arasındaki odak noktasıdır ve bu konu konuda bazı görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Bu görüş ayrılıkları Rusya’yı bazı noktalarda rahatsız etmiş olsa bile Rusya ile ilişkilerimiz kesintiye uğramadan devam etmiştir. Bu problemli ilişkiler yalnızca Ukrayna ile sınırlı kalmayıp Suriye, Karabağ ve Afrika gibi önemli bölgeleri de içerisine almaktadır. Türkiye ve Rusya, farklı bölgelerde farklı tarafları desteklemişlerdir. Ancak her iki taraf da bu tür durumların krize dönüşmemesi için sorumluluk alıp diplomatik çözümler bulmaya çalışmıştır.
4 Eylül 2023 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkan’ı Vladimir Putin’i ziyaret etmesi önemli bir olay olarak kayda geçmiştir. 22 Temmuz 2022’de imzalanan Tahıl Anlaşması’nın 17 Temmuz 2023’te Rusya’nın talebi üzerine askıya alınması, bu ziyaretin odak noktası olduğu bilinmektedir.
Tahıl Anlaşması, Ankara’nın aktif diplomatik çabaları sonucunda başarıyla imzalanmıştı ve bu anlaşma sayesinde 30 milyon tonun üzerinde tahılın ticareti sağlanmıştı. Ancak, Putin’in Batılı ülkelerin taahhütlerini yerine getirmediği yönündeki iddiaları sonucunda, anlaşmayı yenilemeyeceğini duyurması ile sonuçlanmıştır. Bu ziyaret, Türkiye’nin yeniden bir arabuluculuğa başvurduğu izlenimlerini de taşımaktadır. Görüşmede, Batı’nın maksimalist taleplerle geldiği yaptırımların henüz bir yumuşama işareti göstermediği vurgulanırken, Rusya’nın tahıllarının dünya çapındaki dolaşımına izin verilmesi yönünde bir talebin ortaya çıktığı ifade edilebilir. Türkiye, Rusya’nın tahıllarını iç piyasada işleyip yurtdışındaki pazarlarda satılması için bir düzen önerisinde bulunmuştur. Bu öneri, özellikle Afrika ülkeleri için bir çaba olarak sunulsa da, Türkiye’nin asıl müşterilerinin Avrupalılar olduğu bu ürünlerinde Avrupalılar tarafından tüketileceği gerçeği nedeniyle Batı tarafından olumlu karşılanmamıştır.
İki ülkenin genel ilişkilerine baktığımızda, Sergey Lavrov tarafından vurgulanan önemli noktalardan biri enerji, turizm ve ticaret gibi alanlarda iş birliğinin arttığıdır. İki ülke arasındaki ticaret hacmi beklenen seviyelere yaklaşmıştır. Türkiye ve Rusya, uzun yıllardır jeopolitik sorunlarını ticaret ve iş birliği süreçlerinin geliştirilmesiyle çözmeye çalışmıştır. Türkiye aktif tarafsızlık politikası ile iki liderle de görüşen tek devlettir. Ancak, son zamanlarda Finlandiya’nın Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne (NATO) kabulü ve İsveç’in NATO’ya katılma yolunun açılması gibi gelişmeler, aynı zamanda Azov komutanlarının serbest bırakılması ve Putin’in beklenen ziyaretinin gerçekleşmemesi gibi faktörler, Türkiye’nin ikili ilişkilerinden sorun olup olmadığı sorularını beraberinde getirmiştir.
Diğer yandan, Türkiye’nin Batı ile ilişkilerinin son yıllarda oldukça gergin olması, bu durumun toparlanmasını gerektirmektedir. Bu sadece Türkiye ve Batı ilişkilerini etkileyen bir unsur olmanın ötesinde, Ankara’nın çabalarının sonuç vermesinin de önemli bir adımıdır.
Sonuç
Tarihteki ikili ilişkilere bakıldığında istisnai dönemler haricinde tüm sorunlar iktisadi ve ticari alanlarda iş birliklerine gidilmeye çalışılarak dengelenmeye çalışılmaktadır. Son zamanlarda iki ülkenin ticari ve ekonomik alanda iyi ilişkiler geliştiriyor olması dünyanın pek çok yerinde yaşanan jeopolitik rekabetin önüne geçememektedir. Türkiye ve Rusya’nın öncelikleri güvenlik konularına kaymış ve bu durumun ne kadar sürdürülebilir olduğu ise şu an öngörülememektedir. Neticede Türkiye son zamanlarda Batı ile bozulan ilişkilerini düzeltme gayreti taşıyan bir NATO ülkesidir. Çıkarları doğrultusunda Rusya’ya karşı dostane davranışlar sergilemesi ve onu sistemin içinde tutmaya çalışması öngörülmektedir.
Kaynakça
Erdogan suggests Russia increase volume of grain milled in Turkey be increased. (2023, 09 10). TASS: https://tass.com/world/1672373 adresinden alındı.
MİTHAT, Ç. (2023, 09 04). Fikir Turu: https://fikirturu.com/jeo-strateji/turkiye-rusya-iliskilerinde-yeni-bir/ adresinden alındı
Russia to become world’s largest trade partner of Turkey . (2023, 09, 05). TASS: https://tass.com/economy/1669851 adresinden alındı
