Mustafa Metin Kaşlılar
TUDPAM Başkan Yardımcısı
24 Şubat 2024 tarihinde Rusya’nın Ukrayna topraklarına işgal hareketi başlatması ile Ukrayna, yakın müttefikleri olarak gördüğü ülkeler ile ticari ve askerî anlaşmalar yoluyla birlikteliğini kuvvetlendirme arayışına girmiştir. İşgal hareketinin başlaması ile Türkiye, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunmuş ve hem Ukrayna’ya askerî destek sağlamış hem de savaşı barışçıl yollarla sona erdirme adına girişimci rollerde bulunmuştur.
Savaşın gidişatı boyunca Türkiye hem Rusya hem de Ukrayna ile barış adına arabulucu rolü oynamış ve özellikle Ukrayna ile olan ticaretinin devamına ve savaş sonrası Ukrayna’nın yeniden kalkınması için yapılacak çalışmalara öncü olmayı taahhüt etmiştir. Ukrayna, savaş süresince Türkiye ile olan ilişkilerinde askerî açıdan da önemli gelişmelerde yaşanmıştır.
Türkiye, BAYKAR aracılığı ile Ukrayna’ya SİHA satımlarında öncü rolünde olmaya devam ettiği gibi BAYKAR, Ukrayna’da bir SİHA fabrikasını kurmayı üstlenmiştir. Bu fabrika vasıtası ile Ukrayna’nın belirli askerî ihtiyaçları karşılanacağı gibi büyük bir istihdam alanını da açmış olacaktır. Bu fabrikada yılda yaklaşık olarak 120 İHA üretilmesinin hedeflenmesi Ukrayna açısından da önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra Ukrayna’ya düzenli olarak zırhlı araçlar, topçu sistemleri satılmaktadır. T-155 fırtına obüslerinin ise yakın zamanda Ukrayna’ya tedarik edilmesi beklenmektedir. MKE ise obüs sistemleri yanında 155 mm’lik mermi sağlama noktasında önemli adımlar atmıştır. Özellikle ABD’nin Ukrayna’ya olan mali desteğinin devamında Türkiye’den silah tedarikinin devam edeceği kesindir.
Türkiye-Ukrayna ilişkilerinde askerî olduğu kadar ticari canlanma da söz konusudur. Özellikle 2011 yılında görüşmelerine başlanan ve 2022 tarihinde imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması, Ukrayna Bakanlar Kurulu tarafından da onaylanmıştır. Bu anlaşmanın kapsam alanı oldukça geniş bir alana yayılmaktadır. Temelde mal ve hizmet ticareti ise ön plandadır. Bu STA kapsamında Ukrayna tarafından uygulanan gümrük vergilerinin bir kısmı anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile diğer bir bölümü ise geçiş dönemi sonunda olacak şekilde Türkiye’nin ihracatında gümrük vergisi yükü ortadan kalkmış olacaktır. Ayrıca Türkiye’de Ukrayna menşeili tarım ve sanayi ürünlerinin belirli bir bölümünde serbestleşmeye gidilecektir.
Türkiye açısından önem arz eden belirli tarım ve demir-çelik ürünlerinde vergi indirimi uygulanması da bu anlaşmayla birlikte yürürlüğe girmiştir. Bazı ürünler bu anlaşma kapsamının dışında bırakılmış olsa da iki ülkenin ticari ilişkilerinde önemli bir noktayı oluşturacaktır. Türkiye bu anlaşma ile Türk ihracatçılarının Ukrayna pazarında Avrupa Birliği ihracatçıları ile aynı koşullarda özellikle belirli ürünlerde rekabeti sağlamış olacak. Bunlar; tekstil, konfeksiyon, otomotiv, beyaz eşya sebze ve meyveler olmak üzere Türk ihracatçılarının pazar kaybı yaşamasının da önüne geçilmiş olacaktır. İki ülke arasında imzalanan STA’nın diğer bir önemli yanını ise ticaret için önemli bir nokta olan taşımacılık ve lojistik oluşturmaktadır. Bu kapsamda ikili ve transit taşımaların kotasız olarak taşınması sağlanacaktır.
STA kapsamını oluşturan diğer detaylarda telekomünikasyon hizmetleri ve yatırımın iki ülke arasında kolaylaştırılması ve idari süreçlerin basitleştirilmesi önem arz etmektedir. Ukrayna Ekonomi Bakanlığının açıkladığı verilere göre ise Türkiye’nin sanayi mallarının yaklaşık %93,4’üne ve tarım mallarının %7,6’sına uygulanan ithalat vergilerinin kaldırıldığı açıklanmıştır. 3-7 yıllık geçiş süreci sonunda Türkiye ise sanayi mallarının %1,5’i tarım mallarının ise %28,5’i için ithalat vergilerini kaldıracak. Bu anlaşma ile iki ülke arasında ticaretin önemli derecede artmasının beklendiği gibi aynı zamanda lojistik büyük ölçüde kolaylaştırılmıştır. Ukrayna bu vesile ile aynı zamanda Türk yatırımcılarının önemli bir durağı hâline gelecek; savaş sonrasında Ukrayna’nın ekonomik, altyapı gelişimi noktasında Türk firmaları önemli bir yer bulacaklardır.
